Employees Pension Scheme: EPS ही एक सामाजिक सुरक्षा योजना आहे जी कर्मचारी भविष्य निधी संघटना (EPFO) मार्फत चालवली जाते. या योजनेतून कर्मचाऱ्यांना निवृत्तीनंतर नियमित पेन्शन दिली जाते. ही योजना अशा सर्व आस्थापनांना लागू होते जिथे 20 किंवा त्यापेक्षा अधिक कर्मचारी काम करतात. पेन्शन व्यतिरिक्त, या योजनेत इतरही काही लाभ मिळतात जसे की अपंगत्व पेन्शन व कर्मचारी मृत्यू झाल्यास नॉमिनीला मिळणारी पेन्शन.
मुख्य वैशिष्ट्ये:
- निवृत्ती नंतर कर्मचाऱ्याला पेन्शन.
- अपंगत्व व मृत्यूनंतर नॉमिनीला पेन्शनचा लाभ.
EPS पात्रता निकष:
कर्मचाऱ्यांसाठी पेन्शन योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील पात्रता अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- कर्मचारी EPFO चा सदस्य असणे आवश्यक आहे.
- किमान 10 वर्षांची नोकरी पूर्ण केलेली असावी.
- निवृत्ती वय 58 वर्ष असावे.
- 50 व्या वर्षापासून कमी दराने पेन्शन काढण्याचा पर्याय.
- 60 वर्षांपर्यंत पेन्शन पुढे ढकलल्यास दर वर्षी 4% अधिक दराने पेन्शन मिळते.
योगदान:
कर्मचारी EPS मध्ये थेट योगदान देत नाहीत. त्याऐवजी, नियोक्ता कर्मचारी पगाराच्या 8.33% इतके योगदान या योजनेत देतो. कर्मचारी पगाराच्या 12% रक्कम EPF मध्ये जाते, यापैकी 8.33% EPS मध्ये जाते.
- मासिक कमाल वेतन: Rs. 15,000 पगार असल्यास EPS मध्ये मासिक योगदान Rs. 1,250 इतके असते.
- सरकारचे योगदान: सरकारतर्फे 1.16% वेतन (Rs. 15,000 पर्यंत) EPS मध्ये दिले जाते.
- Rs. 15,000 पेक्षा अधिक पगार असल्यास, नियोक्ता व सरकारचे योगदान निश्चित मर्यादेप्रमाणेच राहते.
पेन्शन मिळवण्यासाठी किमान 10 वर्षांची सेवा आवश्यक आहे. 50 वर्षांपासून कमी दराने पेन्शन घेतली जाऊ शकते, परंतु संपूर्ण पेन्शन मिळवण्यासाठी 58 वर्षे पूर्ण करणे आवश्यक आहे.
EPS पेन्शन गणना फॉर्म्युला:
पेन्शन गणनेची पद्धत खालील फॉर्म्युल्यानुसार होते:
मासिक पेन्शन = (पेन्शनेबल वेतन × पेन्शनेबल सेवा) / 70
- पेन्शनेबल वेतन: मागील 60 महिन्यांचे सरासरी वेतन (Rs. 15,000 च्या मर्यादेत).
- पेन्शनेबल सेवा: सेवा वर्षांची एकूण संख्या (पूर्ण वर्षे धरली जातात).
Employees Pension Scheme: उदाहरणार्थ:
- पेन्शनेबल वेतन: Rs. 15,000
- पेन्शनेबल सेवा: 20 वर्षे
मासिक पेन्शन = Rs. 15,000 × 20 / 70 = Rs. 4,285.71 (राउंड अप केल्यास Rs. 4,285)
विविध प्रकारच्या पेन्शन:
- विधवा पेन्शन: EPS सदस्याच्या मृत्यूनंतर त्याच्या पत्नीला मिळणारी पेन्शन.
- मुलांना पेन्शन: विधवेच्या जोडीला मुलांनाही ही पेन्शन मिळते.
- अनाथ पेन्शन: EPS सदस्याच्या मृत्यूनंतर मुलांना मिळणारी पेन्शन.
- कमी दराची पेन्शन: लवकर पेन्शन काढल्यास निवृत्ती पेन्शन दर वर्षी 4% कमी होते.
EPS अंतर्गत इतर लाभ:
- अपंगत्व पेन्शन: कर्मचाऱ्याला नोकरीच्या कालावधीत अपंगत्व आले तरी पेन्शन मिळते.
- पेन्शन काढण्याचा लाभ: 10 वर्षांपेक्षा कमी सेवा झाल्यास कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या योगदानावर आधारित रक्कम काढून घेण्याचा अधिकार मिळतो.
नॉमिनी लाभ:
सदस्याच्या मृत्यूनंतर त्याचे कुटुंबीय किंवा नॉमिनी पेन्शनचा लाभ घेऊ शकतात. हे लाभ पत्नी, 25 वर्षांपर्यंतची मुले, किंवा नामांकित अवलंबित यांना मिळतात.
पेन्शन व कर:
EPS वर मिळणाऱ्या पेन्शनला कर लावला जातो. यातील जमा झालेल्या रकमेवर मिळणाऱ्या व्याजाला काही मर्यादेपर्यंत करमुक्ती आहे, परंतु Rs. 2.5 लाख पेक्षा जास्त व्याज मिळाल्यास त्यावर कर लागू होतो.
निष्कर्ष: Employees Pension Scheme
EPS योजना निवृत्ती नंतर कर्मचारी व त्यांच्या कुटुंबियांना आर्थिक स्थैर्य देण्याचा एक महत्त्वपूर्ण उपाय आहे. योग्य नियोजन करून या योजनेचा पूर्ण लाभ घेणे शक्य आहे.
EPFO वेबसाइटवर अधिकृत माहिती मिळवा
Table of Contents