Diwali 2024: दिवाळी हा सण हिंदू धर्मातील सर्वात महत्त्वाचा आणि मोठा सण मानला जातो. दिवाळीच्या निमित्ताने घराघरात दिव्यांची आरास, आनंदोत्सव, नात्यांची जपणूक आणि लक्ष्मीची पूजा केली जाते. यंदाची दिवाळी कधी आहे, याबद्दल अनेकांना गोंधळ निर्माण झाला आहे. काही लोकांचा असा विश्वास आहे की यंदा दिवाळी 31 ऑक्टोबरला आहे तर काहींचा असा विश्वास आहे की दिवाळी 1 नोव्हेंबरला साजरी होईल.
दिवाळी 2024 कधी आहे?
पंडित सुरेश पांडे यांच्या मते, यंदा कार्तिक अमावस्या 31 ऑक्टोबर रोजी दुपारी 4:52 वाजता सुरू होईल आणि 1 नोव्हेंबर रोजी सायंकाळी 6:16 वाजता समाप्त होईल. त्यामुळे लक्ष्मीपूजनाचा शुभ मुहूर्त 31 ऑक्टोबर 2024 रोजीच असेल. लक्ष्मीपूजन प्रदोषकाळात करणे अत्यंत शुभ मानले जाते. या वर्षी प्रदोषकाल 31 ऑक्टोबर रोजी सायंकाळी 5:12 पासून रात्री 10:30 पर्यंत असेल.

लक्ष्मीपूजनाचा शुभ मुहूर्त
लक्ष्मीपूजन हा दिवाळीच्या सणाचा अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे. यावर्षी लक्ष्मीपूजनासाठी शुभ मुहूर्त 31 ऑक्टोबर रोजी आहे. पंडित पांडे यांच्या मते, 31 ऑक्टोबर रोजी सायंकाळी 5:12 मिनिटांपासून ते रात्री 10:30 वाजेपर्यंत तुम्ही लक्ष्मी आणि गणेशाची पूजा करू शकता. या वेळेत पूजा केल्याने देवी लक्ष्मीच्या आशीर्वादाने घरात धन, समृद्धी, आणि सुख प्राप्त होते.
दिवाळी सणाचे महत्त्व
दिवाळी म्हणजे प्रकाशाचा, आनंदाचा, आणि समृद्धीचा सण. हा सण भारतीय संस्कृतीत अनन्यसाधारण महत्त्व राखतो. हिंदू धर्मातील विविध पौराणिक कथा आणि परंपरांनी दिवाळी सणाला विशेष स्थान दिले आहे. दिवाळीच्या दिवसात घराघरात दिव्यांची रोषणाई केली जाते, फटाके फोडले जातात, गोडधोड पदार्थ बनवले जातात, आणि एकमेकांना शुभेच्छा दिल्या जातात.
दिवाळीच्या पौराणिक कथा
दिवाळी साजरी करण्यामागे अनेक पौराणिक कथा आहेत. सर्वात प्रसिद्ध कथा म्हणजे भगवान श्रीरामाने 14 वर्षांच्या वनवासानंतर आणि रावणाचा वध करून अयोध्येला परत येण्याची. त्या दिवशी अयोध्येतील लोकांनी घरोघरी दिवे लावले होते, म्हणूनच या सणाला दिवाळी म्हटले जाते. याशिवाय, महालक्ष्मीचा वास या दिवशी पृथ्वीवर असल्याने लक्ष्मीपूजन केले जाते. धनत्रयोदशीला धनाची देवता कुबेराची पूजा केली जाते, तर मुख्य दिवाळीत देवी लक्ष्मीची पूजा केली जाते.
Diwali 2024: दिवाळीचे पाच दिवस
- धनत्रयोदशी:
दिवाळीची सुरुवात धनत्रयोदशीपासून होते. या दिवशी कुबेर, धनाची देवता, आणि धन्वंतरीची पूजा केली जाते. नवीन वस्त्र, धातूची खरेदी शुभ मानली जाते. - नरक चतुर्दशी:
या दिवशी भगवान श्रीकृष्णाने नरकासुराचा वध करून पृथ्वीला भयमुक्त केले. यासाठी नरक चतुर्दशीला अभ्यंगस्नान करण्याची परंपरा आहे. - लक्ष्मीपूजन:
दिवाळीच्या मुख्य दिवशी लक्ष्मीपूजन केले जाते. देवी लक्ष्मीची कृपा प्राप्त करण्यासाठी घराची स्वच्छता केली जाते, आणि दिवे लावले जातात. - गोवर्धन पूजा:
या दिवशी भगवान श्रीकृष्णाने गोवर्धन पर्वत उचलून वृंदावनातील लोकांचे रक्षण केले. म्हणून गोवर्धन पूजा केली जाते. - भाऊबीज:
भाऊबीज हा सण बहीण-भावाच्या नात्याचा प्रतीक आहे. या दिवशी बहिणी भावाला तिळाचे औक्षण करतात आणि त्याच्या दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना करतात.

दिवाळीचे धार्मिक आणि सामाजिक महत्त्व
दिवाळी सण धार्मिक दृष्टिकोनातून अत्यंत महत्त्वाचा आहे. याचा संबंध फक्त हिंदू धर्माशीच नसून जैन, सिख आणि बौद्ध धर्मातही याला विशेष महत्त्व आहे. जैन धर्मातील अनुयायी महावीर स्वामींच्या मोक्षप्राप्तीच्या निमित्ताने दिवाळी साजरी करतात, तर सिख धर्मात या दिवशी गुरु हरगोविंद सिंह यांची कैदेतून सुटका झाल्याचा दिवस म्हणून साजरी केली जाते.
Diwali 2024: दिवाळीतील पूजा विधी
दिवाळीच्या वेळी लक्ष्मीपूजन करताना काही विशेष विधी पाळले जातात. प्रथम घराची स्वच्छता करणे आवश्यक आहे. स्वच्छ आणि पवित्र घरात लक्ष्मीची कृपा होते असे मानले जाते. पूजा सुरू करण्यापूर्वी गणपतीची पूजा करणे महत्त्वाचे आहे कारण गणेशाची पूजा केल्याशिवाय कोणतीही पूजा पूर्ण होत नाही.
लक्ष्मीपूजनाच्या वेळी एक धातूचा कलश वापरून त्यावर कापूस आणि नारळ ठेवून पूजा केली जाते. या वेळी देवी लक्ष्मी आणि गणपतीचे चित्र किंवा मूर्ती ठेवून त्यांची विधिवत पूजा केली जाते. गोडधोड पदार्थ आणि फुलांनी सजवलेल्या पूजा ठिकाणी लक्ष्मीचे आवाहन केले जाते.
दिवाळीचा सण कसा साजरा करावा?
दिवाळी हा सण केवळ धार्मिक विधींनीच साजरा केला जात नाही तर सामाजिक आणि कुटुंबियांसह आनंद घेण्याचा सण आहे. यासाठी, काही गोष्टी विशेष महत्त्वाच्या आहेत:
- स्वच्छता आणि सजावट: दिवाळीच्या आधी घराची स्वच्छता करून घर सजवणे हा दिवाळीचा अविभाज्य भाग आहे. फुलांच्या माळा, दिवे, कंदील, आणि रंगोलीने घर सजवले जाते.
- फटाके आणि आनंदोत्सव: फटाके फोडणे ही दिवाळीची परंपरा आहे. परंतु पर्यावरणाचे रक्षण करणे हे आपले कर्तव्य आहे, त्यामुळे कमी आवाजाचे आणि प्रदूषणमुक्त फटाके वापरणे योग्य आहे.
- दिवाळी भेटवस्तू: दिवाळीच्या निमित्ताने नातेवाईक आणि मित्रमंडळींना भेटवस्तू देणे ही परंपरा आहे. विविध गोड पदार्थ, वस्त्र, आणि विशेष भेटवस्तू दिल्या जातात.
निष्कर्ष: Diwali 2024
दिवाळी हा सण आपल्या जीवनात आनंद, प्रकाश, आणि समृद्धी आणणारा सण आहे. यावर्षी दिवाळी 31 ऑक्टोबरला सुरू होऊन लक्ष्मीपूजनाचा शुभ मुहूर्तही याच दिवशी सायंकाळी आहे. लक्ष्मीपूजन आणि गणेश पूजनाने घरात धनसंपत्ती आणि सिद्धीची प्राप्ती होते. दिवाळी सण साजरा करताना धार्मिक विधी आणि परंपरांबरोबरच पर्यावरणाचाही विचार केला पाहिजे. पर्यावरण स्नेही दिवाळी साजरी करून आपले कर्तव्य निभवावे.
आपल्याला हा लेख कसा वाटला? आम्हाला प्रतिक्रिया नक्की कळवा आणि आपल्या मित्र-मैत्रिणींना दिवाळीच्या शुभेच्छा द्या!