ITR Return filing: आपल्या देशात प्राप्तिकर विवरणपत्र (ITR) भरणं प्रत्येक करदात्यासाठी महत्त्वाचं असते. यंदा ITR भरण्याची अंतिम तारीख 31 जुलै होती. विवरणपत्र भरण्याआधी कोणत्या उत्पन्नावर इन्कम टॅक्स लागतो आणि कोणत्या उत्पन्नावर लागत नाही, हे माहित असणे सुद्धा आवश्यक आहे. याद्वारे तुम्ही योग्यरित्या विवरणपत्र भरून इन्कम टॅक्स वाचवू शकता. या लेखामध्ये, आपण अशा १० प्रकारच्या उत्पन्नांबद्दल जाणून घेणार आहोत ज्यावर कोणत्याही प्रकारचा प्राप्तिकर लागू होत नाही.
१. कृषी उत्पन्नावर प्राप्तिकर नाही
आपल्या भारत देशाची अर्थव्यवस्था शेतीवर आधारित असल्याने, कृषी क्षेत्रामधून आलेल्या उत्पन्नावरती विशेष करसवलत दिली जाते. पिकांची किंवा धान्यांची करण्यात येणारी विक्री, शेतीसाठी वापरण्यात येणाऱ्या जमिनीचं भाडं, शेतजमीन खरेदी-विक्रीतून होणारा नफा, इत्यादी प्रकारच्या शेतीसमंधित उत्पन्न हे सर्व उत्पन्न करमुक्त आहे. (ITR Return filing)
२. NRE खात्यावरील व्याज उत्पन्न करमुक्त
NRE (Non-Resident External) हे एक सेविंग बँक खाते आहे आणि विशेषतः परदेशात राहणाऱ्या भारतीयांसाठी हि सोय आहे. NRE खात्यातील ठेवींवर मिळणारं व्याज 100% करमुक्त आहे. यामुळे अनिवासी भारतीयांसाठी त्यांच्या बचतीतून जास्त फायदा होतो.
३. ग्रॅच्युइटीवर करसवलत
सेवानिवृत्तीच्या वेळी दिली जाणारी ग्रॅच्युइटी ही काही मर्यादांपर्यंत करमुक्त असते. खाजगी क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांना 20 लाख रुपयांपर्यंतची ग्रॅच्युइटी करमुक्त आहे. यामुळे निवृत्त कर्मचाऱ्यांचा आर्थिक ताण कमी होतो.
४. काही प्रकारचा भांडवली नफा करमुक्त असतो
शेतजमिनीच्या खरेदी-विक्रीतून मिळणारा नफा हा सुद्धा करमुक्त आहे. यासोबत विशिष्ट गुंतवणूक योजनांमधून मिळणारा दीर्घकालीन भांडवली नफा आणि काही सरकारी बॉण्ड्सवर मिळणाऱ्या परताव्यावर करसवलत लागू आहे.
५. शिष्यवृत्ती करमुक्त
विद्यार्थ्यांना अभ्यासासाठी मिळणारी शिष्यवृत्ती ही पूर्णतः करमुक्त असते. ही सवलत शासकीय तसेच खासगी संस्थांकडून दिल्या जाणाऱ्या शिष्यवृत्तींना लागू आहे. अभ्यासासाठी घेतलेल्या या निधीवर कोणताही कर भरण्याची गरज नाही.
६. कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी (Provident Fund)
EPF (Employee Provident Fund) ही एक सक्तीची नियोजन बचत योजना आहे. या योजनेत 5 वर्षांहून अधिक कालावधीसाठी योगदान दिल्यास या निधीवर कर लागत नाही. नोकरी बदलल्यानंतरही ही सवलत कायम राहते. यामुळे निवृत्तीनंतरचा आर्थिक आधार मजबूत होतो.
७. करमुक्त पेन्शन
काही आंतरराष्ट्रीय संस्थांकडून दिल्या जाणाऱ्या पेन्शन वेतनावर कर लागू होत नाही. यामध्ये UNO (United Nations Organization) सारख्या संस्थांकडून मिळणारे पेन्शन किंवा कौटुंबिक निवृत्ती वेतनदेखील करमुक्त असते. (ITR Return filing)
८. स्वेच्छानिवृत्ती योजना (VRS)
VRS (Voluntary Retirement Scheme or Virginia Retirement System) अंतर्गत मिळणारी रक्कम 5 लाख रुपयांपर्यंत करमुक्त असते. सरकारी तसेच सार्वजनिक क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांसाठी ही सवलत लागू आहे. नोकरीपूर्वी निवृत्ती घेणाऱ्यांसाठी हा मोठा दिलासा ठरतो.
९. परदेशी भत्ता करमुक्त
परदेशात काम करणाऱ्या सरकारी कर्मचाऱ्यांना दिलेला भत्ता करमुक्त आहे. यामुळे परदेशात राहून काम करणाऱ्यांना मोठा फायदा होतो.
१०. भेटवस्तू आणि भत्ते
विवाहाच्या निमित्ताने मिळालेल्या कोणत्याही भेटवस्तूंवर कर लागणार नाही. त्याचबरोबर काही ठराविक भत्ते, जसे की घरभाडे भत्ता (HRA) किंवा तत्सम भत्ते देखील विशिष्ट मर्यादेत करमुक्त आहेत.
IT रिटर्न फाइल करताना घ्यावयाची काळजी
- योग्य कागदपत्रं तयार ठेवा: फॉर्म 16, पॅन कार्ड, आणि आर्थिक व्यवहारांची माहिती.
- प्राप्तिकर स्लॅब समजून घ्या: सध्याचे कर स्लॅब तपासून योग्य रक्कम भरा.
- ऑनलाईन विवरणपत्र भरणं: IT विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटवरून विवरणपत्र भरा.
- सवलतींचा लाभ घ्या: करसवलतींची माहिती आधीच समजून घ्या आणि तिचा लाभ घ्या.
निष्कर्ष: ITR Return filing
प्राप्तिकर विवरणपत्र भरणं हे प्रत्येक करदात्याच महत्वाचे कर्तव्य आहे, पण त्याबद्दल योग्य माहिती असणं तेवढंच महत्त्वाचं आहे. वरील १० प्रकारच्या उत्पन्नांवर तुम्हाला प्राप्तिकर भरावा लागणार नाही. या सवलतींचा फायदा घेतल्यास तुम्ही तुमचं उत्पन्न आणि बचत योग्यरित्या व्यवस्थापित करू शकता.
Incometaxindia.gov.in EPF India Official Website
Table of Contents