Sugarcane crushing season: महाराष्ट्र राज्यातील 2024-25 साखर गाळप हंगाम यंदा अपेक्षेपेक्षा लवकर संपला आहे. यंदाचा गाळप हंगाम फारसा दीर्घकाळ चालला नाही. हंगामाची कालमर्यादा कमी असण्यामागे अनेक कारणे आहेत, जसे की हवामानातील बदल, वळवाच्या पावसाचा अभाव, कीटक व रोगांचा प्रकोप, तसेच काही प्रमाणात उस उत्पादनात घट. या सर्व घटकांनी मिळून यंदाच्या साखर हंगामावर मोठा परिणाम केला आहे.
यंदाच्या गाळप हंगामातील महत्वाचे आकडे
2024-25 च्या साखर हंगामात राज्यभरातून एकूण ८५२.३४ लाख टन उसाचे गाळप झाले आणि त्यातून ८०.७६ लाख टन साखर उत्पादन झाले आहे. मागील वर्षाच्या तुलनेत ही संख्या लक्षणीयरीत्या कमी आहे. साखर उताऱ्याचे प्रमाण सरासरी ९.४८% इतके नोंदवले गेले आहे, जे मागील वर्षीच्या १०.२५% उताऱ्यापेक्षा ०.७७% ने कमी आहे. ही घट फारच लक्षवेधी आहे कारण साखर उत्पादनाचे आरंभिक मूल्यांकन आणि महसूल यावर थेट परिणाम होतो.
हवामानाचा प्रतिकूल परिणाम आणि हंगामाचा विलंब
यंदाच्या हंगामास सुरुवात होण्यास उशीर झाला कारण विधानसभा निवडणुका आणि त्यानंतर आलेल्या दिवाळीमुळे कारखान्यांना उस गाळप सुरू करण्यात अडचणी आल्या. त्याशिवाय पावसाळ्यात वळवाच्या पावसाचा अभाव होता. मागील वर्षी अतिवृष्टीमुळे उस लागवडीवर परिणाम झाला होता, त्यामुळे यावर्षी गाळपासाठी आलेल्या उसाचे क्षेत्रफळ कमी होते. शिवाय, कोरड्या हवामानामुळे ऊसाला योग्य वाढ मिळाली नाही. त्यामुळे उसाचे वजन आणि साखर उतारा दोन्ही घटले.
कीड-रोगाचा प्रादुर्भाव आणि परिणामी उत्पादनात घट
यंदा अनेक भागांमध्ये ऊस पिकावर कीटक आणि रोगांचा मोठा प्रादुर्भाव दिसून आला. यामुळे ऊसाची गुणवत्ता खालावली. अशा प्रकारच्या उसातून साखरेचे प्रमाण तुलनेत कमी मिळते. शिवाय, कोरड्या हवामानामुळे ऊस लवकर कोमेजला आणि त्यामुळे गाळपाला येणाऱ्या उसाचे प्रमाण आणि गुणवत्ता दोन्हीवर विपरीत परिणाम झाला. परिणामी कारखान्यांना गाळप लवकर संपवावे लागले.
विभागनिहाय साखर उत्पादन व उतारा – 2024-25
| विभाग | साखर उत्पादन (लाख टन) | सरासरी साखर उतारा (%) |
|---|---|---|
| कोल्हापूर | २२.४६ | ११.०८% |
| पुणे | १९.९९ | ०९.६५% |
| सोलापूर | १०.७५ | ०८.१३% |
| अहिल्यानगर | १०.२१ | ०८.९३% |
| नांदेड | ९.५४ | ९.७६% |
| संभाजीनगर | ६.५२ | ८.०३% |
| अमरावती | १.०७ | ८.९७% |
| नागपूर | ०.१९ | ५.१२% |
विभागनिहाय साखर उत्पादन – कोल्हापूरचा दबदबा कायम
राज्यात सर्वाधिक साखर उत्पादन कोल्हापूर विभागात झाले आहे. २२.४६ लाख टन साखरेसह आणि ११% इतका सरासरी साखर उतारा या विभागाने मिळवला आहे. याचा अर्थ असा की कोल्हापूरमधील हवामान, पाणीपुरवठा आणि ऊसाची जात अधिक दर्जेदार होती. त्यानंतर १९.९९ लाख टन साखरेसह ९.६५% उतारा मिळवणारा विभाग दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. कोल्हापूर विभागाने सातत्याने मागील काही वर्षांपासून साखर उत्पादनात आपले वर्चस्व टिकवले आहे.
साखर कारखान्यांची संख्या – यंदा कमी कारखाने सक्रिय
2024-25 हंगामात राज्यात एकूण २०० साखर कारखान्यांनी उसाचे गाळप सुरू केले, यामध्ये ९९ सहकारी व १०१ खासगी कारखान्यांचा समावेश आहे. याआधीच्या वर्षात ही संख्या २०७ होती, म्हणजे यंदा ७ कारखान्यांनी गाळप सुरू केले नाही. ही घटदेखील उत्पादन कमी होण्यामागील एक कारण ठरली आहे. १५ एप्रिलपर्यंत पुणे जिल्ह्यातील फक्त ‘विहार’ कारखाना वगळता सर्व १९९ कारखान्यांचे गाळप कामकाज पूर्ण झाले आहे.
वर्षनिहाय तुलनात्मक विश्लेषण – उत्पादन आणि उताऱ्यात घटमागील वर्षी म्हणजेच 2023-24 मध्ये राज्यात ११० लाख टन साखर उत्पादन झाले होते, तेव्हा गाळपासाठी १०७३ लाख टन उसाचा वापर झाला होता आणि सरासरी साखर उतारा १०.२५% इतका होता. यंदा ८०.७६ लाख टन साखर उत्पादनासह उतारा ९.४८% इतका झाला आहे, ही घट शेतकऱ्यांपासून ते साखर उद्योगांपर्यंत सर्वांनाच धक्का देणारी आहे.
पुढील वर्षी अधिक उत्पादनासाठी पुढील गोष्टींकडे लक्ष देणे अत्यंत आवश्यक आहे:मागील वर्षी म्हणजेच 2023-24 मध्ये राज्यात ११० लाख टन साखर उत्पादन झाले होते, तेव्हा गाळपासाठी १०७३ लाख टन उसाचा वापर झाला होता आणि सरासरी साखर उतारा १०.२५% इतका होता. यंदा ८०.७६ लाख टन साखर उत्पादनासह उतारा ९.४८% इतका झाला आहे, ही घट शेतकऱ्यांपासून ते साखर उद्योगांपर्यंत सर्वांनाच धक्का देणारी आहे.
ऊस लागवडीसाठी योग्य जातींची निवड करणे. जलसंधारण व सिंचनाची यंत्रणा मजबूत करणे. कीटकनाशक आणि रोग नियंत्रणाची प्रभावी अंमलबजावणी करणे. हवामानाच्या अंदाजानुसार शेतीचे नियोजन करणे.
Sugarcane crushing season
यंदाचा साखर गाळप हंगाम हवामानाच्या प्रतिकूलतेमुळे आणि ऊस उत्पादनातील घटेमुळे लवकर संपला. त्यामुळे शेतकऱ्यांना आणि साखर उद्योगाला दोघांनाही आर्थिक झळ बसली. साखर उतारा घटल्याने कारखान्यांचा नफा कमी झाला, तर शेतकऱ्यांच्या उसाचे उत्पन्नही कमी झाले.
कोल्हापूरसारख्या विभागांनी दाखवलेला मार्ग राज्यातील इतर भागांनाही प्रेरणादायक ठरू शकतो. शाश्वत ऊस उत्पादनासाठी विज्ञानाधिष्ठित शेती व हवामान संवेदनशील योजना हाच शाश्वत मार्ग आहे.
जर हा लेख उपयुक्त वाटला असेल तर शेअर करा व आमच्या ब्लॉगला Follow करा, जिथे आम्ही शेती, हवामान आणि सरकारी योजना यासंबंधी रोज नवनवीन माहिती शेअर करतो
Sugarcane crushing season उपयुक्त लिंक आणि स्त्रोत: भारतीय साखर महासंघ – ISMA महाराष्ट्र साखर आयुक्त कार्यालय
Table of Contents