Packaged Drinking Water Safety: भारतीय खाद्य सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण (FSSAI) ने पॅकेज्ड पाणी आणि मिनरल वॉटरला ‘उच्च धोका असलेल्या खाद्य श्रेणी’त समाविष्ट करण्याचा ऐतिहासिक निर्णय घेतला आहे. यामुळे आता या उत्पादनांवर कठोरपणे निरीक्षण केले जाईल आणि तृतीय पक्ष ऑडिट देखील अनिवार्य असेल. ग्राहकांच्या आरोग्याला प्राधान्य देण्यासाठी FSSAI ने या प्रकारच्या पाण्याच्या गुणवत्तेची खात्री करण्यासाठी कठोर पावले उचलली आहेत.
BIS प्रमाणपत्राची गरज
भारतीय मानक ब्युरो (BIS) प्रमाणपत्र हे पॅकेज्ड पाण्याच्या गुणवत्तेचा प्रमुख मापदंड आहे. पॅकेज्ड पाणी आणि मिनरल वॉटर उत्पादकांना उत्पादन प्रक्रिया सुरू करण्यासाठी FSSAI प्रमाणपत्राबरोबर BIS प्रमाणपत्र मिळवणे अनिवार्य आहे. हे प्रमाणपत्र त्या उत्पादनाच्या गुणवत्तेचा पुरावा असून ते सुरक्षिततेच्या उच्च मानकांचे पालन करत असल्याची खात्री देते. BIS चिन्ह नसलेल्या उत्पादनांवर त्वरित कारवाई केली जाईल, असेही स्पष्ट करण्यात आले आहे.
पॅकेज्ड पाणी का ‘उच्च धोका’ मानले गेले?
दैनंदिन जीवनात सुरक्षित पाणी पिण्याचे महत्त्व लक्षात घेता, दूषित पाणी हे अनेक गंभीर आजारांचे मूळ ठरते. पॅकेज्ड पाणी जरी शुद्धतेच्या दाव्यांसह विकले जात असले, तरी अनेक वेळा त्यामध्ये हानिकारक रसायने, जिवाणू किंवा दूषित घटक आढळले आहेत. पॅकेज्ड पाण्यातील दूषित घटकांमुळे गंभीर आजारांचा धोका निर्माण होतो. जरी पाणी निर्मिती प्रक्रियेचा भाग म्हणून विविध शुद्धीकरण पद्धती वापरल्या जात असल्या, तरी काही वेळा उत्पादनात हानिकारक घटक राहतात. (Packaged Drinking Water Safety)
पॅकेज्ड पाणी तयार करताना योग्य प्रक्रियेचा अभाव असल्यास किंवा फिल्टरिंग यंत्रणा अपयशी ठरल्यास कॉलरा, टायफॉईड, डायरिया यांसारखे आजार होऊ शकतात. त्यामुळे पॅकेज्ड पाणी ही एक सुरक्षित उत्पादने असली पाहिजेत, असा FSSAI चा दृष्टिकोन आहे.
पॅकेज्ड पाणी बनवण्याची प्रक्रिया
पॅकेज्ड पाणी तयार करण्यासाठी विविध आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो. नैसर्गिक पाण्याला प्रथम रिव्हर्स ऑस्मोसिस (RO) तंत्राने शुद्ध केले जाते. त्यानंतर अल्ट्राव्हायोलेट स्टेरिलायझेशन आणि ओझोनायझेशनच्या माध्यमातून पाण्यातील सूक्ष्मजिवांचा नाश केला जातो. त्यानंतर त्यात जीवनसत्त्व आणि खनिज पदार्थ मिसळले जातात. ही प्रक्रिया जरी आधुनिक आणि परिपूर्ण वाटत असली, तरी तिच्यातील कोणताही टप्पा नीट पार न पडल्यास पाणी दूषित राहू शकते.
ग्राहकांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे
- पॅकेज्ड पाणी खरेदी करताना खालील गोष्टी तपासाव्यात:
- बाटलीवर BIS चिन्ह असणे अनिवार्य आहे.
- उत्पादनावर FSSAI प्रमाणपत्र क्रमांक असणे गरजेचे आहे.
- पाण्याची चव, रंग किंवा गंध वेगळा असल्यास ते पाणी पिणे टाळा.
- कमी किंमतीत मिळणाऱ्या बाटल्यांपासून सावध राहा:
अशा उत्पादनांमध्ये गुणवत्ता निकष पूर्ण केले जात नाहीत आणि त्यामुळे आरोग्याला धोका निर्माण होऊ शकतो.
पॅकेज्ड पाण्याचे पर्याय
पॅकेज्ड पाण्याऐवजी तुम्ही खालील पर्यायांचा विचार करू शकता: (Packaged Drinking Water Safety)
- RO फिल्टर: घरगुती पातळीवर पाण्याचे शुद्धीकरण करण्यासाठी RO फिल्टर उत्तम पर्याय आहे.
- उकळलेले पाणी: पिण्यायोग्य पाण्यासाठी हे जुने पण विश्वासार्ह तंत्र आहे.
- FSSAI अधिकृत संकेतस्थळ BIS प्रमाणपत्राबाबत माहिती
नवीन FSSAI निर्णयाचा उद्योगांवर परिणाम
SSAI च्या या निर्णयामुळे पॅकेज्ड पाणी उत्पादक कंपन्यांवर मोठा परिणाम होणार आहे. तृतीय पक्ष ऑडिटच्या अनिवार्यतेमुळे कंपन्यांना त्यांच्या उत्पादन प्रक्रियेत अधिक कठोरता आणावी लागेल. यामुळे उत्पादन खर्च वाढू शकतो. त्याचबरोबर, खराब दर्जाच्या उत्पादकांवर कारवाई होणार असल्याने फक्त दर्जेदार उत्पादकच बाजारात टिकून राहतील.
निष्कर्ष: Packaged Drinking Water Safety
पॅकेज्ड पाणी आणि मिनरल वॉटरला ‘उच्च धोका असलेल्या खाद्य श्रेणी’त समाविष्ट केल्यामुळे ग्राहकांच्या आरोग्याच्या सुरक्षेत मोठी सुधारणा होईल. हा निर्णय ग्राहकांच्या हितासाठी आहे आणि त्यामुळे पाण्याच्या गुणवत्तेबाबत जागरूकता वाढेल. पॅकेज्ड पाणी खरेदी करताना ग्राहकांनी सजग राहून योग्य पर्याय निवडणे आवश्यक आहे. FSSAI च्या या निर्णयामुळे देशात पाण्याच्या गुणवत्तेवर नियंत्रण आणणे आणि आरोग्याला प्राधान्य देणे शक्य होईल.
Table of Contents