PM Awas Yojana Gramin: भारत सरकारने प्रधानमंत्री आवास योजना ग्रामीण (PMAY-G) अंतर्गत मोठा आणि सर्वसामान्य नागरिकांसाठी महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे. पूर्वी या योजनेत घरासाठी पात्रता सिद्ध करण्यासाठी तब्बल 13 अटींचे पालन करणे अनिवार्य होते. मात्र, 2025 मध्ये या अटींमध्ये सुधारणा करून फक्त 10 अटी लागू करण्यात आल्या आहेत.
त्यामुळे आता ग्रामीण भागातील गरजू, गरीब आणि भूमिहीन नागरिकांसाठी आपले पक्के घर मिळवणे अधिक सुलभ झाले आहे. सरकारचे उद्दिष्ट आहे कि 2025 पर्यंत प्रत्येक गरजू कुटुंबाला स्वतःचे घर मिळावे. या नवीन सुधारणांमुळे लाखो लोकांचे घराचे स्वप्न लवकरच साकार होण्याची शक्यता आहे.
केवळ 10 पात्रता अटी – आता अधिक कुटुंबे लाभ घेणार
PM Awas Yojana Gramin योजनेच्या नव्या सुधारित पात्रता निकषांमुळे अधिकाधिक लोक या योजनेंतर्गत समाविष्ट होणार आहेत. यापूर्वी फक्त अत्यंत गरीब आणि विशिष्ट निकषांखाली येणाऱ्या लोकांनाच घर बांधण्यासाठी अनुदान दिले जात होते. मात्र आता 13 अटींपैकी 3 अटी हटवण्यात आल्यामुळे योजनेंतर्गत पात्रतेचा व्याप्ती वाढलेला आहे.
ही सुधारणा केवळ कागदोपत्री नसून, प्रत्यक्ष व्यवहारात घर नसलेल्या व गरीब कुटुंबांपर्यंत निधी पोहोचवण्यासाठी प्रभावी पाऊल आहे. यामध्ये वाहन, मासिक उत्पन्न मर्यादा आणि इतर सामाजिक-सांस्कृतिक अटी शिथिल करण्यात आल्या आहेत.
हटवलेल्या अटी कोणत्या?
पूर्वीच्या काही अटींमुळे गरजूंनाही योजनेंतर्गत लाभ मिळत नव्हता. खालील तीन अटी सरकारने हटवल्यामुळे आता ते लाभ घेण्यास पात्र होतील:
- जर एखाद्या कुटुंबाकडे दुचाकी, मासेमारीची बोट किंवा कोणतेही वाहन असेल तर ते अपात्र ठरत होते. पण आता ही अट रद्द करण्यात आली आहे.
- मासिक उत्पन्नाची कमाल मर्यादा पूर्वी ₹10,000 होती, जी आता वाढवून ₹15,000 करण्यात आली आहे. त्यामुळे अधिक कुटुंबे आता पात्र ठरतील.
- काही सामाजिक आणि आर्थिक अटी, जसे की शिक्षण किंवा स्वयंपूर्णतेचे मोजदंड, हेही शिथिल करण्यात आले आहेत.
नवीन 10 पात्रता अटी – संपूर्ण यादी
2025 मध्ये लागू असलेल्या 10 पात्रता अटी खालीलप्रमाणे आहेत. या अटी SECC 2011 (Social, Economic and Caste Census) नुसार ठरवण्यात आल्या आहेत: PM Awas Yojana Gramin
| क्र. | पात्रतेच्या अटी |
| 1 | मासिक उत्पन्न ₹15,000 पेक्षा कमी असावे |
| 2 | कुटुंबात कोणताही कमावता सदस्य नसावा (16-59 वयोगटात) |
| 3 | कुटुंब प्रमुख महिला असावी व पुरुष सदस्य नसावेत |
| 4 | 25 वर्षांपेक्षा अधिक शिक्षण घेतलेले सदस्य नसावेत |
| 5 | कुटुंबात अपंग किंवा असमर्थ व्यक्ती असावी |
| 6 | भूमिहीन कुटुंब जे फक्त रोजंदारीवर जगते |
| 7 | घर नसलेले किंवा फक्त एक खोल असलेले घर असावे |
| 8 | अनुसूचित जाती, जमाती किंवा अल्पसंख्याक गटातील असावे |
| 9 | वीज, गॅस किंवा स्वच्छतागृह नसावे |
| 10 | स्वतःची जागा असावी (खाजगी किंवा सरकारी पट्टा) |
या अटी साध्या, सोप्या आणि सामान्य ग्रामीण लोकांच्या अनुकूल आहेत. आता गरजू कुटुंबांना कोणताही अडथळा न येता आपल्या घरासाठी एक पाऊल पुढे टाकता येईल.
किती आर्थिक मदत मिळते?
प्रधानमंत्री आवास योजना ग्रामीण अंतर्गत पात्र लाभार्थ्यांना भारत सरकारतर्फे घर बांधण्यासाठी आर्थिक सहाय्य दिले जाते. सामान्य भागांतील लाभार्थ्यांना ₹1.20 लाख इतका निधी मिळतो, तर डोंगराळ व आदिवासी भागातील लाभार्थ्यांना ₹1.30 लाखांपर्यंत अनुदान मिळते.
या रकमेसोबतच मनरेगा अंतर्गत 90 दिवसांचे रोजगार मिळतो, तसेच स्वच्छ भारत अभियान अंतर्गत शौचालयासाठी स्वतंत्र निधी दिला जातो. म्हणजेच, सरकारकडून घर, रोजगार आणि स्वच्छतेचा त्रिसूत्री आधार लाभार्थ्याला मिळतो.
आवास सर्वे महत्त्वाचा – शेवटची तारीख 15 मे 2025
ज्या नागरिकांचे नाव PMAY-G योजनेच्या ‘आवास सर्वे’ मध्ये नाही, त्यांना या योजनेचा थेट लाभ मिळू शकत नाही. त्यामुळे सरकारने ही संधी सर्वसामान्य नागरिकांना देण्यासाठी सर्वेची अंतिम तारीख 30 एप्रिलवरून वाढवून 15 मे 2025 केली आहे.
हे PM Awas Yojana Gramin सर्वेक्षण ग्रामसेवक किंवा आवास सहाय्यकाद्वारे होत असून, त्यासाठी आधार कार्ड, जमीन संबंधित कागदपत्रे व उत्पन्नाचा पुरावा लागतो. या सर्वेअंतर्गत आपले नाव समाविष्ट झाल्यावरच घरासाठी अर्ज सादर करता येतो. म्हणूनच, प्रत्येक पात्र व्यक्तीने वेळेत हे सर्वेक्षण करून घ्यावे हे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
आता कोण अपात्र ठरत नाही?
पूर्वी दुचाकी, मासे पकडण्याची बोट, गॅस कनेक्शन, वीजजोडणी, स्वच्छतागृह या गोष्टींच्या आधारे अनेक कुटुंबांना लाभ नाकारण्यात येत होता. परंतु आता या अटी हटवल्यामुळे अशा कुटुंबांनाही योजना खुली झाली आहे. विशेषतः जे शेतकरी दुचाकी वापरतात, पण प्रत्यक्षात गरीब आहेत, त्यांना आता घरासाठी अर्ज करता येणार आहे. ही एक मोठी सामाजिक समजूतदारपणाने केलेली सुधारणा आहे.
अर्ज कसा करायचा?
जर आपले नाव आवास सर्वेत समाविष्ट असेल, तर पुढील टप्प्यांनुसार तुम्ही घरासाठी अर्ज करू शकता: PM Awas Yojana Gramin
- जवळच्या ग्रामपंचायतीत संपर्क साधा.
- आवश्यक कागदपत्रे सोबत घ्या – आधार कार्ड, उत्पन्न प्रमाणपत्र, जमीन पत्र.
- अर्जाची पूर्तता ग्रामसेवकाच्या मार्गदर्शनाखाली करा.
- PMAY-G वेबसाईटवरून प्रगती तपासता येईल.
- मंजूरी मिळाल्यावर अनुदान रक्कम थेट तुमच्या बँक खात्यात जमा होईल.
PM Awas Yojana Gramin External Useful Links: https://rural.gov.in
PM Awas Yojana Gramin
PMAY-G 2025 मध्ये करण्यात आलेल्या या सुधारणा ग्रामीण भारतासाठी आशादायक आहेत. सरकारने पात्रतेच्या अटी सोप्या करून लाखो कुटुंबांसाठी घराचे दरवाजे खुले केले आहेत. वीज, गॅस, वाहनासारख्या छोट्या गोष्टींमुळे लाभ नाकारणे आता बंद झाले आहे. यासोबतच मासिक उत्पन्न मर्यादा वाढवल्यानेही अनेक कामगार, शेतमजूर, विधवा महिला, दिव्यांग कुटुंबे यांना दिलासा मिळणार आहे. परंतु, या संधीचा लाभ घेण्यासाठी 15 मे 2025 पूर्वी सर्वे पूर्ण करून आपल्या नावाची खात्री करून घेणे अनिवार्य आहे.
हा निर्णय फक्त एक सरकारी घोषणा नाही, तर लाखो गरिबांच्या स्वप्नांना पंख देणारा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.
PM Awas Yojana Gramin External Useful Links: PMAY-G Official Website
Table of Contents