Fasal bima yojana maharashtra: भारतातील शेतकरी विविध नैसर्गिक आपत्तींसमोर उभा राहतो. कधी पाऊस, तर कधी गारपीट, कधी कीड-रोगराई, कधी वादळ तर कधी दुष्काळ. अशा संकटांत शेतकरी पूर्णपणे हतबल होतो आणि आर्थिकदृष्ट्या संकटात सापडतो. हे लक्षात घेऊन केंद्र सरकारने पंतप्रधान पीक विमा योजना (PMFBY) सुरू केली असून, ती शेतकऱ्यांसाठी एक मोठा आधारस्तंभ ठरली आहे.
प्रधानमंत्री फसल बीमा योजना म्हणजे काय?
ही योजना 18 फेब्रुवारी 2016 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरू केली. याआधीची राष्ट्रीय कृषि विमा योजना (NAIS) ही योजना रद्द करून PMFBY लागू करण्यात आली. या योजनेचा मुख्य हेतू म्हणजे शेतकऱ्यांना अतिशय कमी प्रीमियममध्ये त्यांच्या पिकाचे विमा संरक्षण देणे.
यामध्ये नैसर्गिक आपत्ती, गारपीट, रोगराई, वादळ, पूर, कीड यासारख्या घटना झाल्यास शेतकऱ्यांना नुकसान भरपाई मिळते. ही योजना देशातील छोट्या व सीमांत शेतकऱ्यांसाठी एक मोठा दिलासा आहे, कारण त्यांना संकट काळात आर्थिक मदत सहज मिळते.
या योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट काय आहे?
पंतप्रधान पीक विमा योजनेचे उद्दिष्ट खूप स्पष्ट आणि शेतकऱ्यांच्या हिताचे आहे: fasal bima yojana maharashtra
- पीक नुकसानीनंतर शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत देणे.
- शेतकऱ्यांची उत्पन्न क्षमता स्थिर ठेवणे.
- शेतीच्या व्यवसायात शेतकऱ्यांचा आत्मविश्वास वाढवणे.
- नवीन तंत्रज्ञान स्वीकारण्यासाठी प्रोत्साहन देणे.
या उद्दिष्टांमुळे शेतकऱ्यांना आत्मनिर्भर बनवणे शक्य होते आणि ते शेतीच्या व्यवसायात टिकून राहू शकतात.
योजनेच्या वैशिष्ट्यपूर्ण बाबी
ही योजना इतर योजना तुलनेत अधिक प्रभावी व व्यावहारिक आहे. तिच्या काही महत्त्वाच्या वैशिष्ट्यांकडे लक्ष द्या:
- शेतकऱ्यांना केवळ 2% ते 5% प्रीमियम भरावा लागतो, उर्वरित रक्कम केंद्र आणि राज्य सरकार भरते.
- जम्मू-कश्मीर, हिमाचल प्रदेश आणि ईशान्य भारतातील शेतकऱ्यांना संपूर्ण प्रीमियम सरकार देते.
- नैसर्गिक आपत्ती, गारपीट, कीड, वादळ, पावसाळी नुकसान यासारख्या अनेक धोके या योजनेंतर्गत कव्हर होतात.
- ड्रोन, उपग्रह चित्रण, मोबाइल अ‍ॅप्स यांचा वापर करून नुकसानीचे अचूक मूल्यांकन केले जाते.
- अर्ज केल्यानंतर 2 महिन्यांत शेतकऱ्यांना विमा क्लेम मिळतो.
योजनेत कोणते धोके कव्हर होतात?
ही योजना केवळ पीक नुकसानीपुरती मर्यादित नसून, पीक पेरणीपूर्वीपासून कटाईनंतरपर्यंतचा काळ कव्हर करते. खालीलप्रमाणे विविध प्रकारच्या नुकसानींचा समावेश आहे: fasal bima yojana maharashtra
| कव्हरेज | धोका |
| पेरणीपूर्व संकट | हवामानामुळे पेरणी होऊ न शकणे |
| उभी पीक | गारपीट, बेमौसम पाऊस, कीड, रोगराई, पूर |
| कटाईनंतरचे नुकसान | गारपीट, चक्रीवादळामुळे 14 दिवसांपर्यंतचे नुकसान |
| स्थानिक आपत्ती | लँडस्लाईड, पाण्याचा साच, ढगफुटी, आग इ. |
या सर्व गोष्टी शेतकऱ्यांच्या सुरक्षेच्या दृष्टीने अतिशय महत्त्वाच्या ठरतात.
प्रीमियम दर किती आहे?
प्रीमियम दर अतिशय माफक असून, कोणत्याही शेतकऱ्याला सहज परवडण्याजोगे आहेत:
| पीक प्रकार | प्रीमियम दर |
| खरीप पिके | 2% |
| रब्बी पिके | 1.5% |
| वाणिज्यिक/हॉर्टिकल्चर पिके | 5% |
उर्वरित प्रीमियम राज्य व केंद्र सरकार सामायिक स्वरूपात भरतात.
पात्रता अटी कोणत्या आहेत?
कोणताही भारतीय शेतकरी ही योजना घेऊ शकतो, फक्त काही अटींचे पालन आवश्यक आहे:
- संबंधित पीक अधिकृतपणे मान्य असावे.
- शेतीच्या जमिनीचे मालकी हक्क असावेत किंवा लीजवर घेतलेली जमीन असावी.
- विमा हंगाम सुरू झाल्यानंतर दोन आठवड्यांच्या आत अर्ज करणे आवश्यक आहे.
- एकाच पिकासाठी इतर कोणत्याही योजनेतून भरपाई घेतलेली नसावी.
अर्ज करण्याची पद्धत
🔹 ऑनलाइन अर्ज कसा करावा? fasal bima yojana maharashtra
- https://pmfby.gov.in या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या.
- Farmers Corner मध्ये जाऊन “Guest Farmer” वर क्लिक करा.
- आवश्यक माहिती जसे की नाव, मोबाईल क्रमांक, बँक डिटेल्स, पत्ता, जमीन तपशील, फसल तपशील भरा.
- लॉगिन केल्यानंतर अर्ज भरा आणि योग्य प्रीमियम भरा किंवा Pay Later पर्याय निवडा.
- अर्ज सबमिट केल्यानंतर त्याचा प्रिंटआउट घ्या.
🔹 ऑफलाइन अर्ज कसा करावा? fasal bima yojana maharashtra
- जवळच्या बँकेतून फॉर्म मिळवा.
- आवश्यक कागदपत्रांसह फॉर्म सबमिट करा.
- CSC सेंटर वरही अर्ज करता येतो. VLE तुमच्यावतीने फॉर्म भरू शकतो.
अर्जाची स्थिती कशी तपासावी?
- https://pmfby.gov.in पोर्टलवर जा.
- “Application Status” वर क्लिक करा.
- तुमची Policy ID व Captcha टाका आणि “Check Status” क्लिक करा.
आवश्यक कागदपत्रे
- पासपोर्ट साईज फोटो
- आधार कार्ड / पॅन कार्ड / मतदार ओळखपत्र
- बँक पासबुक
- जमीन मालकीचे किंवा लीज कागदपत्र
- फसल डिक्लरेशन
प्रीमियम कसा कॅल्क्युलेट करायचा?
प्रीमियम कॅल्क्युलेट करण्यासाठी PMFBY पोर्टलवरील Premium Calculator Tool वापरा. यात तुम्हाला पिकाचा प्रकार (रब्बी, खरीप), जमीन क्षेत्र (हेक्टरमध्ये) आणि राज्य निवडावे लागेल. यानुसार तुमचा प्रीमियम किती लागेल ते लगेच समजते.
सामान्य प्रश्न (FAQs)
- या योजनेत कोणती पिके कव्हर होतात?
– तांदूळ, गहू, सोयाबीन, ऊस, फळे, भाजीपाला इत्यादी मान्य पिके कव्हर होतात. - सर्व शेतकऱ्यांसाठी एकसारखा प्रीमियम आहे का?
– होय. खरीप 2%, रब्बी 1.5%, वाणिज्यिक पिकांसाठी 5%. - क्लेम कसा मिळतो?
– विमा कंपनी, बँक किंवा CSC केंद्रामार्फत अर्ज करा. फसल नुकसानीचा पुरावा जोडणे आवश्यक. - फसल विमा अनिवार्य आहे का?
– 2020 पूर्वी कर्ज घेतलेल्या शेतकऱ्यांसाठी अनिवार्य होता. आता ही योजना स्वैच्छिक आहे. - हिमाचल प्रदेशातील शेतकऱ्यांना प्रीमियम भरावा लागतो का?
– नाही. केंद्र सरकारने पूर्ण प्रीमियम माफ केला आहे.
fasal bima yojana maharashtra
आजच्या बदलत्या हवामानात शेती करणे म्हणजे एक मोठे आव्हान आहे. त्यामुळे पंतप्रधान पीक विमा योजना ही शेतकऱ्यांसाठी संजीवनी ठरते. कमी प्रीमियममध्ये अधिक सुरक्षा मिळणाऱ्या या योजनेचा लाभ शेतकऱ्यांनी घ्यावा. शासनाकडून वेळेवर क्लेम मिळतो, नवीन तंत्रज्ञानाच्या आधारे नुकसानीचे अचूक मूल्यांकन होते आणि त्यामुळे शेतकऱ्यांचा विश्वास वाढतो. ही योजना फक्त एक विमा नाही, तर शेतीवर असलेला सरकारचा विश्वास आणि शेतकऱ्यांविषयी असलेली कळकळ आहे.
fasal bima yojana maharashtra External Link: अधिकृत वेबसाइट: https://pmfby.gov.in
Table of Contents