Mid day sleep: आयुर्वेद, हे प्राचीन भारतीय शास्त्र, शरीराच्या आणि मनाच्या संतुलनावर जास्त भर देते. शरीराची उत्तम कार्यक्षमता आणि मानसिक ताजेपणा राखण्यासाठी आयुर्वेदात एक महत्त्वपूर्ण घटक नैसर्गिक प्रक्रिया सांगितली आहे आणि ती म्हणजे झोप. आयुर्वेदानुसार, झोप ही एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे, जी आपल्या शरीराच्या कार्यप्रणालीला पुनर्जीवित करण्यास मदत करते. परंतु, दिवसा दुपारी झोप घ्यायची असेल, तरी त्याचा सखोल विचार करणे आवश्यक आहे. जास्त वेळ दुपारी झोपल्याने शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर वाईट परिणाम होऊ शकतात.
आयुर्वेदानुसार दुपारी झोपण्याचे नुकसान
आयुर्वेदानुसार, दिवसा झोप घेतल्यामुळे शरीरातील पित्त, कफ, आणि वात यांचे संतुलन खराब होऊ शकते. विशेषतः दीर्घकाळ झोप घेतल्यामुळे शरीरातील कफ वाढतो, ज्यामुळे जडपण, शारीरिक थकवा आणि कमजोरी येऊ शकते. खूप वेळ झोपल्याने रक्तदाब, डायबिटीस, पचनासंबंधी अडचणी, आणि मानसिक असंतुलन वाढू शकते. म्हणूनच आयुर्वेद हे सूचित करतं की, दिवसा झोप घ्यायची तर ती मर्यादित वेळेसाठी असावी.
दुपारी झोप घ्यायची का?
- 10 ते 15 मिनिटांची ताजी झोप: खूप जास्त झोप घेणं शरीराच्या ताजेपणावर परिणाम करतो, परंतु 10 ते 15 मिनिटांची हलकी झोप शरीराला ताजं करण्यासाठी उपयुक्त असू शकते.
- वजन कमी करण्याच्या विचारात असलेल्या लोकांसाठी: वजन कमी करण्याचे उद्दिष्ट असलेल्या व्यक्तींनी दिवसा झोप टाळावी. दुपारच्या जास्त वेळ झोपेमुळे कॅलरी बर्न होण्यात अडचण येईल, आणि त्यामुळे वजन कमी करणे अधिक कठीण होईल.
- कफ आणि वात संबंधी समस्या असलेल्या लोकांसाठी: जोपर्यंत शरीर कफ किंवा वात दोषामुळे त्रस्त आहे, तोपर्यंत दिवसा झोप घेणं हानिकारक ठरू शकतं.
दुपारी झोप कोणासाठी फायदेशीर आहे?
दुपारीची झोप घ्यावी का, हा निर्णय घेताना, काही व्यक्तींना याचा खूप फायदा होऊ शकतो. मात्र, ह्या झोपेचे फायदे तेव्हाच दिसून येतील जेव्हा ती योग्य वेळेस आणि स्थितीत घेतली जाते.
- शारीरिक श्रम करणाऱ्यांसाठी: जर तुमचं शरीर अत्यंत थकलं असेल, किंवा तुम्ही अत्यधिक शारीरिक श्रम केले असाल, तर दुपारी 20 ते 30 मिनिटांची आरामाची झोप फायद्याची ठरू शकते.
- वयाच्या दृष्टीने: 70 वर्षांपेक्षा जास्त वय असलेल्या व्यक्तींना दुपारी विश्रांती घेणे आवश्यक असू शकते, तसेच 10 वर्षांखालील लहान मुलांसाठीही दुपारी झोप घेणं शरीराच्या विकासासाठी फायदेशीर असतं.
- गर्भवती महिलांसाठी: गर्भावस्थेमध्ये महिला शारीरिक आणि मानसिक ताणांपासून मुक्त होण्यासाठी दुपारी आराम करू शकतात. त्यांच्या शरीराला अधिक आरामाची आवश्यकता असते, आणि झोप घेणे त्यांना ताजेतवाने ठेवू शकते.
- आजारी लोक किंवा सर्जरी झालेल्या व्यक्तींना: सर्जरी झालेल्या व्यक्तींना आणि आजारी असलेल्या लोकांना डॉक्टरांनी आराम घेण्याचा सल्ला दिला जातो. यासाठी दुपारी झोप घेणं योग्य ठरू शकतं.
दुपारी झोपेचे फायदे आणि नुकसान
आधुनिक विज्ञान आणि संशोधन देखील दुपारी झोप घेण्याचे फायदे आणि तोटे समजून घेत आहे. काही संशोधनांमध्ये असे दिसून आले आहे की, 20 ते 30 मिनिटांची हलकी झोप शरीराला ताजेपणा देण्यास मदत करते, तसेच मनाचा ताजेपणा आणि कार्यक्षमता सुधारते. तथापि, जर तुम्ही दीर्घकाळ झोप घेतली, तर त्याचा परिणाम रात्रीच्या झोपेवर होऊ शकतो, ज्यामुळे झोपेची गुणवत्ता कमी होऊ शकते.
दुपारी झोपेचे फायदे: Mid day sleep
- शरीराला ताजेपणा: 15 ते 20 मिनिटांची छोटी झोप शारीरिक ताजेपणासाठी फायदेशीर ठरते.
- मानसिक ताजेपणा: दिवसभराच्या कामामुळे जर मानसिक थकवा झाला असेल, तर दुपारी झोप घेतल्याने मानसिक ताजेपणा येतो आणि कार्यक्षमता सुधारते.
- कार्यक्षमतेत वाढ: दीर्घकाळ थकलेले असताना थोडी विश्रांती घेणे कार्यक्षमतेला चालना देते.
दुपारी झोपेचे नुकसान: Mid day sleep
- रात्रीच्या झोपेवर परिणाम: दिवसा जास्त झोप घेतल्यास रात्रभराची झोप खालावू शकते, आणि आपली नाइट स्लीप गुणवत्तेवर परिणाम होऊ शकतो.
- कफवृद्धी: लांब वेळापर्यंत झोप घेतल्याने शरीरात कफ वाढतो, ज्यामुळे जडपणाची भावना आणि शारीरिक दुर्बलता निर्माण होऊ शकते.
- वजनवृद्धी: दीर्घकाळ विश्रांती घेणं वजन वाढवू शकतं, विशेषतः जर तुम्ही आपल्या आहारात अनहेल्दी पदार्थांचा समावेश करत असाल.
दुपारी झोपणं योग्य कधी?
दुपारी झोप घेणं काही व्यक्तींसाठी फायदेशीर ठरू शकते, परंतु त्याची अंमलबजावणी योग्य प्रकारे करणे आवश्यक आहे. प्रत्येक व्यक्तीचे शरीर आणि जीवनशैली वेगळी आहे. म्हणून, कोणत्याही प्रकारे झोप घेणे, ते तुमच्या शरीराच्या गरजेनुसार आणि आयुर्वेदाच्या मार्गदर्शनानुसार योग्य असायला हवं.
जर तुम्हाला दुपारी झोप घ्यायची असेल, तर त्याला मर्यादित करा. 10 ते 15 मिनिटांची हलकी झोप शरीर आणि मनाच्या ताजेपणासाठी उपयुक्त ठरू शकते. अधिक वेळ झोप घेतल्याने शारीरिक दुर्बलता आणि झोपेच्या गुणवत्तेवर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो.
Mid day sleep
दुपारी झोप घ्यायचं की नाही हे प्रत्येक व्यक्तीच्या जीवनशैलीवर आणि शारीरिक स्थितीवर आधारित असतं. आयुर्वेदाच्या दृष्टीने, झोप शरीराला विश्रांती देणारी एक प्रक्रिया असली तरी, दुपारी अधिक वेळ झोप घेणं शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर वाईट परिणाम करू शकते. याशिवाय, काही व्यक्तींना त्याचा फायदा होऊ शकतो, विशेषतः ते शारीरिक श्रम केले असतील, आजारी असतील, किंवा वयामुळे अधिक विश्रांतीची गरज असेल.
आता तुमचं शरीर आणि जीवनशैली समजून दुपारी झोप घेणं योग्य ठरू शकतं, पण त्यासाठी थोड्या काळासाठी आणि योग्य वेळेत झोप घेणं महत्त्वाचं आहे.
Mid day sleep संदर्भ: https://ayurveda-amai.org/
Table of Contents