New UPI Rule: UPI (Unified Payments Interface) चा वापर आता केवळ सोयीसाठीच नाही तर सुरक्षिततेसाठीही अधिक महत्त्वाचा ठरणार आहे. भारतातील डिजिटल व्यवहारांची वाढती लोकप्रियता पाहता NPCI ने एक मोठा निर्णय घेतला आहे. 30 जून 2025 पासून जेव्हा आपण कोणालाही UPI द्वारे पैसे पाठवू, तेव्हा संबंधित व्यक्तीचे बँकेत नोंदणीकृत सत्य नाव आपल्याला स्पष्टपणे दिसेल. यामुळे बनावट ID चा वापर करून होणाऱ्या फसवणुकीस आळा बसेल आणि व्यवहार अधिक पारदर्शक आणि विश्वासार्ह ठरतील.
फसवणुकीला आळा
याआधी बऱ्याच वेळा UPI व्यवहार करताना आपल्याला टोपणनाव, QR कोडवरील गोंधळात टाकणारे नाव, किंवा कॉन्टॅक्ट लिस्टमधील नाव दिसत असे. ही माहिती अचूक नसल्यानं अनेक वेळा चुकीच्या व्यक्तीकडे पैसे पाठवले जात. फसवणुकीसाठी बनावट ID वापरून सामान्य लोकांना गंडवले जात होते. आता मात्र NPCI च्या नव्या नियमानुसार, फक्त बँकेच्या CBS प्रणालीमध्ये नोंद असलेले सत्य व अधिकृत नावच पेमेंटच्या अंतिम पडद्यावर दिसेल. त्यामुळे व्यवहार करताना खात्रीशीरपणा आणि पारदर्शकता वाढेल.
NPCI अधिकृत परिपत्रक
NPCI ने 24 एप्रिल 2025 रोजी एक परिपत्रक New UPI Rule जारी करून सर्व बँकांना आणि पेमेंट अ‍ॅप्सना स्पष्ट सूचना दिल्या आहेत. त्यानुसार, 30 जून 2025 पासून सर्व प्रकारच्या व्यक्ती ते व्यक्ती (P2P) आणि व्यक्ती ते व्यापारी (P2M) व्यवहारांमध्ये पैसे मिळणाऱ्याचे खरे नाव दिसणे अनिवार्य आहे. हे नाव बँकेच्या Core Banking System (CBS) मधून थेट प्राप्त होईल आणि त्यात कोणताही मानवी हस्तक्षेप शक्य नसेल. त्यामुळे व्यवहाराचा अंतिम टप्पा अधिक विश्वासार्ह बनेल.
‘अल्टिमेट बेनिफिशियरी’ म्हणजे काय?
NPCI ने परिपत्रकात ‘Ultimate Beneficiary’ ही संज्ञा वापरून स्पष्ट केले आहे की ही व्यक्ती म्हणजे ती, जिला प्रत्यक्षात पैसे मिळणार आहेत. म्हणजेच सेवा किंवा उत्पादन विकणारी व्यक्ती किंवा व्यापारी. व्यवहाराच्या वेळेस API द्वारे CBS प्रणालीतून मिळणारे नावच अंतिम पडद्यावर दाखवले जाईल. वापरकर्ता किंवा पेमेंट अ‍ॅप यामध्ये कोणतेही फेरबदल करू शकणार नाहीत, त्यामुळे दाखवले गेलेले नाव सत्य, अचूक आणि बँकेद्वारे अधिकृत असेल.
बदल का आवश्यक होते?
गेल्या काही वर्षांत UPI व्यवहारांच्या माध्यमातून फसवणुकीच्या घटना मोठ्या प्रमाणावर वाढल्या होत्या. बनावट UPI ID, चुकीच्या नावाचे QR कोड, खोट्या ब्रँडने तयार केलेली प्रोफाईल यामुळे अनेक लोक आर्थिक नुकसानाला बळी पडले होते. हे लक्षात घेऊन NPCI ने या समस्येवर कायमस्वरूपी उपाय म्हणून सत्य नाव दाखवण्याचा निर्णय घेतला आहे. त्यामुळे आता व्यवहार करताना प्रत्येकाला समोरची व्यक्ती कोण आहे हे नक्की माहिती मिळणार आहे.
व्यवहाराची पद्धत राहणार तीच!
वापरकर्त्यांनी घाबरण्याची काहीही गरज नाही कारण या बदलामुळे व्यवहाराची पद्धत बदलणार नाही. आपण नेहमीप्रमाणे UPI ID, मोबाइल नंबर किंवा QR कोड वापरून व्यवहार करू शकतो. फक्त एक बदल म्हणजे पेमेंट कन्फर्म करताना अंतिम स्क्रीनवर टोपणनावाऐवजी बँकेतील सत्य नाव दिसणार आहे. त्यामुळे पैशाचा व्यवहार करताना कोणाकडे पाठवत आहोत याची खात्री होईल आणि चुकीच्या व्यवहारांपासून आपण वाचू शकू.
या नवीन New UPI Rule निर्णयाचे स्वागत देशभरातील आर्थिक व सायबर सुरक्षेतज्ज्ञांकडून होत आहे. NTT Data Payment Services चे व्यवस्थापकीय संचालक राज जैन यांनी सांगितले की, “या नव्या प्रणालीमुळे बनावट नावाने फसवणूक करणे जवळपास अशक्य होईल. CBS प्रणालीच्या आधारे व्यवहार करताना ग्राहकाला खात्रीशीर व अधिकृत माहिती मिळेल.” त्यामुळे वापरकर्त्यांचा UPI प्रणालीवरचा विश्वास अधिक बळकट होईल आणि आर्थिक सुरक्षिततेला नवे बळ मिळेल.
या नव्या नियमामुळे काय फायदे होणार?
- ✅ डिजिटल व्यवहार करताना अधिक पारदर्शकता मिळेल
- ✅ फसवणूक करणाऱ्यांना अटकाव बसेल
- ✅ वापरकर्त्याला व्यवहार करताना खरी माहिती मिळेल
- ✅ UPI व्यवहारांचा विश्वास वाढेल
- ✅ CBS प्रणालीद्वारे बँक खात्याचे सत्य नाव दिसेल
- ✅ व्यापाऱ्यांसाठी व ग्राहकांसाठीही अधिक सुरक्षित वातावरण निर्माण होईल
New UPI Rule
NPCI चा UPI व्यवहारांसाठी आणलेला हा नवा नियम भारतातील डिजिटल अर्थव्यवस्थेला आणखी मजबुती देणारा ठरणार आहे. जेथे पूर्वी टोपणनावांवर विश्वास ठेवावा लागत होता, तिथे आता बँकेचे अधिकृत नाव आपल्याला पाहायला मिळणार आहे. यामुळे व्यवहार करताना चुकीच्या व्यक्तीकडे पैसे पाठवले जाण्याचा धोका कमी होईल आणि फसवणुकीच्या घटनांवर आळा बसेल.
डिजिटल इंडिया योजनेचा हा एक महत्त्वाचा टप्पा असून, सामान्य नागरिकांच्या आर्थिक सुरक्षेला बळकटी देणारे हे पाऊल खरोखरच स्वागतार्ह आहे. आता डिजिटल व्यवहार करताना आत्मविश्वास, माहिती आणि सुरक्षिततेचा त्रिसूत्री आधार आपल्याकडे असणार आहे.
New UPI Rule external links: NPCI Official Website
Table of Contents