Daughter Rights in Property: भारतात मालमत्ता अधिकाराबाबत समाजात अनेक संभ्रम आहेत. विशेषत: जेव्हा मुलींचा वडिलांच्या संपत्तीमध्ये अधिकाराचा विचार केला जातो तेव्हा बरेच लोक संभ्रमात असतात. पूर्वीच्या काळात मुलींना मालमत्तेत विशेष अधिकार नव्हते, पण आता भारतीय कायद्याने मुलींनाही संपत्तीत समान अधिकार दिले आहेत. या लेखामध्ये मुलीच्या लग्नानंतर वडिलांच्या मालमत्तेवरचा अधिकार कसा अबाधित राहतो आणि त्यासाठी भारतीय कायद्यात काय तरतुदी करण्यात आल्या आहेत ते जाणून घेऊया.
हिंदू उत्तराधिकार कायदा आणि मुलींचे अधिकार
भारतामध्ये संपत्तीच्या वाटपाबद्दलचे आणि उत्तराधिकाराचे नियम, हिंदू उत्तराधिकार अधिनियम (Hindu Succession Act) द्वारा निश्चित केले जातात. हा कायदा 1956 मध्ये लागू करण्यात आला होता, आणि त्यात 2005 मध्ये महत्त्वपूर्ण बदल करण्यात आले. या बदलांमुळे, ज्याप्रमाणे मुलांना संपत्तीमध्ये अधिकार मिळतात त्याचप्रमाणात मुलींना संपत्तीमध्ये समान अधिकार मिळाले आहेत.
या अधिनियमाअंतर्गत हिंदू कुटुंबांमध्ये संपत्तीची वाटणी आणि उत्तराधिकारी निश्चित केले जातात. 2005 मध्ये केलेल्या बदलांपूर्वी फक्त अविवाहित मुलींनाच संपत्तीमध्ये हक्क मिळायचा, पण आता विवाहानंतरही मुलींना त्यांच्या वडिलांच्या संपत्तीवर तेवढाच हक्क मिळतो, जितका मुलांना मिळतो. Daughter Rights in Property
मुलीचा लग्नानंतरही संपत्तीवर हक्क
पूर्वी हिंदू वारसा कायद्यानुसार, मुलींचा विवाह झाल्यावर त्यांना त्यांच्या वडिलांच्या कुटुंबाचा सदस्य मानले जात नव्हते आणि त्यांना संपत्तीवर हक्क मिळत नव्हता. परंतु, 2005 मध्ये या कायद्यामध्ये बदल करण्यात आला, आणि यानंतर मुलींच्या हक्कांमध्ये मोठा बदल झाला. आता विवाहानंतरही मुलीला तिच्या वडिलांच्या संपत्तीवर तोच हक्क असतो जो मुलांना मिळतो.
या कायद्याचे एक महत्त्व म्हणजे, मुलीच्या हक्कासाठी कोणतीही वेळ मर्यादा नाही. याचा अर्थ, मुलीला तिच्या वडिलांच्या संपत्तीवर हक्क कायम असतो, आणि त्यासाठी काही कालमर्यादा किंवा नियम नाहीत. म्हणजेच, मुलीला लग्नानंतरही कायम हक्क असतो.
पैतृक आणि स्वअर्जित संपत्तीवर हक्क
भारतामध्ये संपत्ती दोन प्रकारांमध्ये वर्गीकृत केली जाते: पैतृक संपत्ती आणि स्वअर्जित संपत्ती. Daughter Rights in Property
- पैतृक संपत्ती: ही संपत्ती एका पीढ़ीपासून दुसऱ्या पीढ़ीला हस्तांतरित होते, जसे की वडील, आजोबा, पणजोबा यांच्या कुटुंबाची संपत्ती. यावर मुला-मुलींचा समान हक्क असतो. म्हणजेच, पैतृक संपत्तीवर मुलांचा, वारसाचा सामान अधिकार असतो आणि या संपत्तीचे वितरण मुलांमध्ये समान असते.
- स्वअर्जित संपत्ती: ही संपत्ती ती असते, जी व्यक्तीने स्वतःच्या मेहनती आणि कमाईद्वारे मिळवली आहे. या संपत्तीवर कोणत्याही व्यक्तीचा जन्मसिद्ध अधिकार नाही. अर्जित व्यक्तीने त्याच्या इच्छेनुसार या संपत्तीस मुलांच्या नावावर, मुलीच्या नावावर किंवा दोघांमध्ये समान प्रमाणात वाटू शकते. हा त्या व्यक्तीचा वयक्तिक अधिकार असेल.
वडिलांनी संपत्तीची वाटणी केली नाही तर काय होईल?
हिंदू उत्तराधिकार अधिनियमाअंतर्गत जर वडिलांनी त्यांची स्वअर्जित संपत्ती कोणासोबत वाटली नाही आणि वडिलांचा मृत्यू झाला, तर त्या संपत्तीसाठी मुलगा आणि मुलगी यामध्ये दोघांनाही समान हक्क मिळतो. भारतीय कायद्यानुसार, हे स्वयंचलितपणे लागू होणारे अधिकार आहेत. Daughter Rights in Property
वडिलांचा मृत्यू झाल्यावर त्यांची संपत्ती मुला-मुलींच्या मध्ये समान प्रमाणात वाटली जाते. मुलीला तिच्या वडिलांच्या संपत्तीवर विवाहानंतर देखील पूर्ण अधिकार मिळतो. या अधिकारासाठी कोणत्याही कालमर्यादेची आवश्यकता नाही, आणि हा अधिकार कायमचा आहे.
वडिलांना आपली संपत्ती एकाच मुलाच्या नावावरती करता येते काय?
हो, वडिलांना त्यांच्या स्वअर्जित संपत्तीवर पूर्ण अधिकार असतो. ते आपली संपत्ती इच्छेनुसार एक मुलाच्या नावावर, एक मुलीच्या नावावर किंवा दोघांमध्ये समान वाटू शकतात. यामध्ये वडिलांना संपत्ती वाटपाचे पूर्ण स्वातंत्र्य आहे. तथापि, पैतृक संपत्तीवर मुलीला आणि मुलाला समान हक्क असतो आणि त्यात कोणताही बदल होऊ शकत नाही.
Daughter Rights in Property
भारतात मुलींना संपत्तीमध्ये समान अधिकार मिळण्याचा बदल 2005 मध्ये हिंदू उत्तराधिकार अधिनियमात केलेल्या बदलांनी सुरू केली. त्यानंतर, विवाहानंतर देखील मुलींना वडिलांच्या संपत्तीवर समान अधिकार मिळाले. या कायद्यानुसार, मुलीला तिच्या वडिलांच्या संपत्तीवर जीवनभर समान हक्क मिळतो आणि यासाठी कोणतीही कालमर्यादा नाही. तसेच, पैतृक संपत्तीवर मुला-मुलींचा समान अधिकार असतो, आणि स्वअर्जित संपत्तीवर वडिलांना त्यांच्या इच्छेनुसार वाटप करण्याचा अधिकार असतो.
यामुळे मुलींच्या संपत्तीवरील अधिकारांची खात्री झाली आहे आणि आता त्या संपत्तीच्या वाटपामध्ये समानता आहे. भारतीय कायद्यानुसार मुलींच्या संपत्तीवरील हक्कांचा संरक्षण करण्यात आले आहे, ज्यामुळे स्त्रियांना समान स्थान आणि हक्क मिळतात.
Daughter Rights in Property Further Reading for Reference: Hindu Succession Act – Government of India Rights of Daughter in Property – Explained
Table of Contents