AYUSH Health Insurance: आयुष हेल्थ इन्शुरन्स ही केंद्र सरकार आणि IRDAI (Insurance Regulatory and Development Authority of India) यांच्यामार्फत मान्यता प्राप्त एक आरोग्य विमा सुविधा आहे, ज्यात Ayurveda, Yoga, Unani, Siddha आणि Homeopathy या पारंपरिक उपचार पद्धतींचा समावेश आहे.
यापूर्वी फक्त एलोपॅथी उपचारांसाठीच विमा कवर मिळायचा, परंतु आता भारत सरकारने पारंपरिक औषध प्रणालींना देखील बळ देण्यासाठी विमा पॉलिसींमध्ये यांचा समावेश केला आहे. त्यामुळे नागरिकांना आता केवळ आधुनिक उपचारच नव्हे तर पारंपरिक आणि नैसर्गिक उपचारांवरही आर्थिक मदत मिळते. या निर्णयामुळे लोकांमध्ये पारंपरिक उपचारांवरील विश्वास अधिक दृढ झाला आहे.
पारंपरिक उपचारांवर विमा कवर का महत्त्वाचा आहे?
भारतातील बहुतांश ग्रामीण आणि निमशहरी भागांमध्ये अजूनही आयुर्वेद, योग आणि होमिओपॅथी यासारख्या उपचार पद्धती प्रचलित आहेत. National Sample Survey Office (NSSO) च्या 2024 च्या सर्वेक्षणानुसार, 95% ग्रामीण व 96% शहरी लोकसंख्या AYUSH प्रणालीची माहिती ठेवते, आणि त्यातील 46% ग्रामीण व 53% शहरी लोकांनी गेल्या वर्षात AYUSH उपचारांचा लाभ घेतला आहे.
या उपचारांना हेल्थ इन्शुरन्समध्ये समाविष्ट करणे आवश्यक होते. पारंपरिक उपचार हे अनेकदा सुरक्षित, नैसर्गिक आणि दीर्घकालीन फायदे देणारे असतात. त्यामुळे विमा संरक्षणाचा विस्तार केल्याने सर्वसामान्य माणसाला उत्तम उपचारांसाठी नवा मार्ग खुला झाला आहे.
IRDAI चा निर्णय आणि नियमावली
2013 मध्ये IRDAI ने अधिकृतपणे AYUSH उपचारांना हेल्थ इन्शुरन्स पॉलिसीमध्ये समाविष्ट करण्यास मान्यता दिली. त्यानंतर बहुतांश खासगी विमा कंपन्यांनीही आपल्या पॉलिसींमध्ये AYUSH कवरचा पर्याय दिला आहे. मात्र, यासाठी काही विशिष्ट अटी आणि मर्यादा लागू असतात. उदाहरणार्थ, विमाधारकाला किमान 24 तास मान्यताप्राप्त AYUSH रुग्णालयात भरती होणे आवश्यक आहे.
उपचार फक्त वैद्यकीय तपासणीसाठी केल्यास त्याचा खर्च क्लेम केला जाऊ शकत नाही. तसेच rejuvenation किंवा डिटॉक्स उपचार हे अनेकदा विमा अंतर्गत येत नाहीत. त्यामुळे क्लेम करताना या अटी काळजीपूर्वक तपासणे अत्यावश्यक आहे.
किती रक्कम कवर होते?
AYUSH Health Insurance मध्ये मिळणारा खर्चाचा कवर वेगवेगळ्या पॉलिसीनुसार बदलतो. काही पॉलिसींमध्ये AYUSH उपचारांचा संपूर्ण Sum Insured कवर केला जातो, तर काही पॉलिसींमध्ये Sub-limit असते. उदाहरणार्थ, ₹5 लाखाच्या पॉलिसीत AYUSH साठी फक्त ₹25,000 लंपसम दिले जाऊ शकते किंवा Sum Insured च्या 10% पर्यंतचा खर्च म्हणजे ₹50,000 पर्यंतचा क्लेम मिळू शकतो.
विमा घेताना आणि क्लेम करताना आपण निवडलेल्या पॉलिसीत AYUSH साठी काय मर्यादा आहे हे तपासणे महत्त्वाचे आहे. जर योग्य पॉलिसी निवडली गेली, तर आपण महागड्या आयुर्वेदिक उपचारांचा फायदा देखील घेऊ शकतो.
क्लेम प्रक्रिया कशी असते?
AYUSH उपचारांचा क्लेम करण्यासाठी काही अटी पूर्ण कराव्या लागतात. सर्वप्रथम, 24 तासांच्या आतभरती ही मुख्य अट आहे. हा उपचार मान्यताप्राप्त सरकारी किंवा प्रायव्हेट AYUSH रुग्णालयातच व्हावा लागतो. केवळ वैद्यकीय तपासणी किंवा general wellness साठी झालेली भेट क्लेममध्ये धरली जात नाही.
क्लेम करताना हॉस्पिटलचे बिल, उपचाराचे तपशील, डॉक्टरचे रिपोर्ट्स इ. कागदपत्रे आवश्यक असतात. विमा कंपनी कडून ही सर्व माहिती तपासली जाते आणि मगच रक्कम मंजूर केली जाते. त्यामुळे क्लेम करताना योग्य कागदपत्रांची पूर्तता असणे खूप गरजेचे आहे.
कोण घेऊ शकतो AYUSH Health Insurance?
AYUSH विमा योजना घेण्यासाठी कोणतीही वयोमर्यादा नाही. ही सुविधा सर्वसामान्य नागरिकांसाठी, केंद्र व राज्य सरकारी कर्मचारी (CGHS Beneficiaries), सेवानिवृत्त कर्मचारी, तसेच अनेक सरकारी योजनांमधून (जसे आयुष्मान भारत, आरोग्यश्री, मुख्यमंत्री आरोग्य योजना) देखील उपलब्ध आहे.
अनेक विमा कंपन्या ही योजना स्टँडर्ड पॉलिसीमध्ये, Add-on Coverage म्हणून किंवा स्वतंत्र पॉलिसी स्वरूपात देतात. त्यामुळे ग्राहक त्यांच्या गरजेनुसार योग्य पॉलिसी निवडू शकतात. यामुळे पारंपरिक उपचार घेणाऱ्या नागरिकांसाठी मोठा दिलासा मिळतो, विशेषतः जे नियमितपणे आयुर्वेद किंवा योग यांचा आधार घेतात.
सरकारी योजनांचा सहभाग
सरकारने आयुष्मान भारत प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (AB-PMJAY) अंतर्गत सुमारे 170 AYUSH उपचार पॅकेजेस समाविष्ट केली आहेत. याशिवाय, केंद्र सरकारने देशभरात प्रत्येक तहसीलमध्ये पारंपरिक औषध स्टोअर्स सुरू करण्याचा निर्णय घेतला आहे. यामुळे ग्रामीण व दूरवरच्या भागात राहणाऱ्या नागरिकांनाही योग्य किंमतीत औषधे आणि उपचार मिळू शकणार आहेत.
याचा मुख्य उद्देश म्हणजे भारतातील पारंपरिक वैद्यकीय ज्ञानाचा प्रसार आणि त्याचा प्रभावी वापर वाढवणे. सरकारच्या प्रयत्नांमुळे विमा कंपन्याही आता अधिक खुलेपणाने AYUSH कव्हर देत आहेत.
AYUSH Health Insurance
2025 मध्ये AYUSH Health Insurance ही एक महत्वाची आरोग्यविमा सेवा ठरत आहे, जी पारंपरिक उपचार पद्धतींना आर्थिक संरक्षण देणारी आहे. आयुर्वेद, योग, युनानी, सिद्धा आणि होमिओपॅथी हे उपचार आजही भारतात लाखो लोकांनी स्वीकारलेले आहेत. त्यामुळे सरकार आणि विमा कंपन्यांचा हा उपक्रम सर्वसामान्यांसाठी एक मोठा दिलासा आहे.
मात्र, कोणती पॉलिसी घ्यायची, तिच्यात कोणत्या अटी आणि मर्यादा आहेत हे समजून घेऊनच पॉलिसी खरेदी करावी. योग्य पॉलिसी निवडल्यास, आरोग्याचं रक्षण करतानाच खर्चावरही नियंत्रण ठेवता येईल. त्यामुळे पारंपरिक उपचारांचा लाभ घेणाऱ्यांनी या विमा योजनेचा लाभ नक्कीच घ्यावा.
AYUSH Health Insurance Links: Ministry of AYUSH – www.ayush.gov.in
Table of Contents