GST on LIC Premium: भारत सरकारने विमाधारकांसाठी एक ऐतिहासिक आणि अभूतपूर्व निर्णय घेतला आहे. नुकत्याच झालेल्या 56व्या GST परिषदेच्या बैठकीत आरोग्य विमा (Health Insurance) आणि जीवन विमा (Life Insurance) पॉलिसींवरील 18% आणि 4.5% GST पूर्णपणे रद्द करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.
हा मोठा बदल 22 सप्टेंबर 2025 पासून, म्हणजेच देशभरात नवरात्रीच्या पहिल्या दिवसापासून लागू होणार आहे. या GST on LIC Premium बदलामुळे वैयक्तिक हेल्थ पॉलिसी, फॅमिली फ्लोटर प्लॅन, टर्म प्लॅन्स, तसेच ULIP (Unit Linked Insurance Plans) यांसारख्या सर्व प्रकारच्या विमा योजनांवरून कराचा बोजा पूर्णपणे संपुष्टात येणार आहे.
पूर्वी, जर एखाद्याने ₹1000 चा प्रीमियम भरला, तर त्यावर अतिरिक्त ₹4.5 GST भरावा लागत असे. आता मात्र ग्राहकांना फक्त मूळ प्रीमियमच भरावा लागणार आहे, ज्यामुळे विमा अधिक परवडणारा आणि सर्वांसाठी सुलभ होईल.
अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी या निर्णयाबाबत सांगितले की, “हा निर्णय घेतल्यामुळे सामान्य ग्राहकांना थेट फायदा मिळेल तसेच विमा क्षेत्रातील आर्थिक अडचणी कमी होतील. देशातील जास्तीत जास्त लोकांना विमा संरक्षण मिळावे, हा सरकारचा उद्देश आहे.”
या निर्णयामुळे केवळ विमाधारकांनाच नाही तर संपूर्ण विमा क्षेत्रालाही नवा बळ मिळणार आहे. कारण विमा स्वस्त झाल्यामुळे अधिकाधिक लोक विमा घेण्यासाठी पुढे येतील. परिणामी विमा कंपन्यांचा व्यवसाय वाढेल आणि ग्राहकांचा विश्वासही दुप्पट होईल.
याचा परिणाम थेट शेअर बाजारावर देखील दिसून आला आहे. विमा क्षेत्रातील आघाडीच्या कंपन्यांचे शेअर्स वाढले असून, बाजारात सकारात्मक वातावरण तयार झाले आहे. गुंतवणूकदारांमध्ये आशावाद वाढल्याने विमा क्षेत्राची भविष्यातील प्रगती अधिक वेगवान होण्याची चिन्हे दिसत आहेत.
एकंदरीत, हा GST on LIC Premium निर्णय हा विमा क्षेत्रासाठी सुवर्णसंधी आणि सर्वसामान्य नागरिकांसाठी मोठा दिलासा ठरणार आहे.
आधी प्रीमियमवर किती अतिरिक्त भार होता?
2014 पासून आजपर्यंत एखाद्या विमाधारकाने लाईफ इन्शुरन्स पॉलिसीचा ₹10,000 चा प्रीमियम भरला, तर त्यावर पहिल्या वर्षी 4.5% GST आणि दुसऱ्या वर्षांपासून 2.25% GST लागू होत असे.
म्हणजेच प्रीमियमसोबत विमाधारकाला प्रत्यक्षात ₹10,450 भरावे लागत होते. त्याचवेळी हेल्थ इन्शुरन्स पॉलिसीवर तब्बल 18% GST लागत असल्याने आरोग्य विमा सर्वसामान्य नागरिकांसाठी खूपच महागडा ठरत होता.
या जादा करामुळे मध्यमवर्गीय आणि गरीब लोकांमध्ये नाराजी वाढली होती. सरकारकडे सतत तक्रारी येत होत्या की विमा योजना सामान्य लोकांसाठी किफायतशीर राहत नाहीत आणि लोक विमा घेण्यापासून दूर राहतात.
त्यामुळे विमा सर्वांसाठी स्वस्त आणि परवडणारा करण्याच्या उद्देशाने GST कमी करण्याबाबत दीर्घकाळापासून चर्चा सुरू होती.
शेवटी, 56व्या GST परिषदेच्या बैठकीत सरकारने मोठा निर्णय घेतला आणि 22 सप्टेंबर 2025 पासून आरोग्य व जीवन विमावरचा GST पूर्णपणे शून्य केला.
म्हणजे आता विमाधारकांना प्रीमियमवर कोणताही अतिरिक्त कर भरावा लागणार नाही. हा निर्णय लागू झाल्यानंतर विमा अधिक परवडणारा, सुलभ आणि आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरणार आहे.
GST on LIC Premium उदाहरणार्थ, पूर्वी जर एखाद्याला ₹10,000 चा प्रीमियम भरायचा असेल, तर त्याला GSTसह अधिक रक्कम द्यावी लागे. पण आता फक्त मूळ प्रीमियम ₹10,000 भरावा लागेल.
यामुळे विमाधारकांना प्रत्यक्ष आर्थिक दिलासा मिळणार आहे आणि अधिकाधिक लोक विमा घेण्यासाठी प्रोत्साहित होतील.
एकूणात पाहता, हा GST on LIC Premium निर्णय सर्वसामान्यांसाठी मोठा दिलासा देणारा असून विमा क्षेत्राचा विस्तार आणि लोकांचा विमाकडे वाढणारा कल यामध्ये मोठी भर घालणारा ठरेल.
GST शून्यावर आल्यानंतर काय बदलणार?
जीएसटी शून्यावर आणल्यामुळे एक महत्त्वाचा बदल असा होणार आहे की विमा कंपन्यांना त्यांच्या ऑपरेशनल खर्चावर Input Tax Credit (ITC) समायोजित करण्याची सोय राहणार नाही.
म्हणजेच, पूर्वीप्रमाणे कंपन्या जीएसटीच्या स्वरूपात दिलेला कर वजा करून त्याचा फायदा घेत होत्या, परंतु आता तो मार्ग बंद होणार आहे. यामुळे विमा कंपन्यांना त्यांच्या दैनंदिन ऑपरेशन्सवर आणि विविध सेवांवरील कराचा खर्च स्वतःच उचलावा लागेल.
ग्राहकांना किती फायदा होणार?
GST on LIC Premium यामुळे विमा पॉलिसींचे दर तुलनेने कमी होणार आहेत. हा बदल विशेषतः मध्यमवर्गीय आणि सामान्य कुटुंबांसाठी फायदेशीर ठरणार आहे.
अशा कुटुंबांना आधी प्रीमियमच्या वाढत्या खर्चामुळे विमा घेणे अवघड वाटत होते. आता मात्र विमा स्वस्त झाल्याने अधिकाधिक लोक आरोग्य विमा, जीवन विमा आणि इतर पॉलिसीकडे वळतील.
नवीन GST दरांची अंमलबजावणी कधीपासून?
केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारमण यांनी संसदेत जाहीर केले की, हे नवे जीएसटी दर 22 सप्टेंबर 2025 पासून देशभरात लागू होणार आहेत.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी यापूर्वीच स्वातंत्र्यदिनाच्या ऐतिहासिक भाषणात दिवाळीपूर्वी करदात्यांना आणि ग्राहकांना जीएसटीसंदर्भात दिलासा मिळेल असा स्पष्ट संकेत दिला होता. त्यामुळे सणासुदीच्या हंगामात ग्राहकांच्या खिशाला थेट फायदा होणार असून, विमा क्षेत्रातील
दैनंदिन जीवनातील दिलासा
या GST on LIC Premium ऐतिहासिक निर्णयामुळे ग्राहकांना थेट आर्थिक दिलासा मिळणार आहे.
दैनंदिन वापरातील वस्तू जसे की खाद्यपदार्थ, टूथपेस्ट, साबण, शालेय साहित्य, स्वयंपाकघरातील साहित्य स्वस्त झाल्याने प्रत्येक कुटुंबाचा मासिक खर्च कमी होईल.
त्याचबरोबर ऑटोमोबाईल क्षेत्रात कार, मोटारसायकल आणि इतर वाहनांच्या किंमती तुलनेने कमी होऊन विक्रीत वाढ होण्याची शक्यता आहे, ज्यामुळे उत्पादन व रोजगाराच्या संधींना चालना मिळेल.
बांधकाम क्षेत्रात सिमेंट आणि इतर साहित्यावरील कर कमी झाल्यामुळे घर बांधणीचा खर्च कमी होऊन गृहस्वप्न पूर्ण करणे सोपे होईल.
आरोग्य क्षेत्रालाही याचा मोठा फायदा होणार आहे. विमा हप्ते कमी झाल्याने नागरिकांना हेल्थ इन्शुरन्स आणि लाईफ इन्शुरन्स सहज उपलब्ध होतील, ज्यामुळे सर्वसामान्यांना आर्थिक सुरक्षा कवच परवडणाऱ्या दरात मिळेल.
त्याचसोबत औषधे, वैद्यकीय उपकरणे आणि उपचारांची किंमत कमी होणार असल्याने गरीब आणि मध्यमवर्गीय लोकांनाही दर्जेदार आरोग्य सेवा सहज परवडेल.
या बदलामुळे लोकांचा विमा आणि आरोग्य सेवांकडे कल वाढणार असून, एकंदर अर्थव्यवस्थेलाही सकारात्मक गती मिळणार आहे.
जीएसटी दर कपातीची संपूर्ण यादी
अनेक रोजोपयोगी वस्तूंवर जीएसटी दर 5% करण्यात आला आहे, ज्यामुळे त्यांची किंमत आता स्वस्त होणार आहे. यात समाविष्ट आहेत: GST on LIC Premium
अन्नपदार्थ (Food Items)
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| वनस्पती तेल | 12% | 5% |
| मेण (वनस्पती मेण) | 18% | 5% |
| मांस, मासे, अन्नपदार्थ | 12% | 5% |
| डेअरी उत्पादने (लोणी, तूप, पनीर) | 12% | 5% |
| सोया दूध | 12% | 5% |
| साखर, उकडलेली मिठाई | 12–18% | 5% |
| चॉकलेट, कोको पावडर | 18% | 5% |
| पास्ता, कॉर्न फ्लेक्स, नुडल्स, बिस्किट, माल्ट एक्सट्रेक्ट | 12–18% | 5% |
| जॅम, जेली, मुरांबा, सुका मेवा, फळांची पेस्ट | 12% | 5% |
| फळांचा रस, नारळ पाणी | 12% | 5% |
| पिझ्झा ब्रेड, खाखरा, चपाती, भाकरी (पॅक) | 5% | 0% |
ग्राहक आणि घरगुती वापराच्या वस्तू
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| हेअर ऑईल, शाम्पू, टुथपेस्ट, शेविंग उत्पादने, टॅल्कम पावडर | 18% | 5% |
| टॉयलेट साबण | 18% | 5% |
| टुथब्रश, डेंटल फ्लॉक्स | 18% | 5% |
| शेविंग क्रिम/लोशन/आफ्टर शेव | 18% | 5% |
| सामान्य टेबल/किचन वेअर | 12% | 5% |
| दूध पाजण्याच्या बाटल्या, निप्पल, प्लॅस्टिक मोती | 12% | 5% |
| खोडरब्बर | 5% | 0% |
| मेणबत्त्या | 5% | 0% |
| छत्री व संबंधित वस्तू | 12% | 5% |
| शिवणकामाच्या सुया | 12% | 5% |
| शिलाई मशीन व सुटे भाग | 12% | 5% |
| कापूस/ज्युट हँडबॅग | 12% | 5% |
| मुलांचे नॅपकिन, डायपर | 12% | 5% |
| बांबू/वेत फर्निचर | 12% | 5% |
| दुधाचे डबे | 12% | 5% |
| पेन्सिल, शार्पनर, चॉक | 12% | 0% |
| मानचित्र, ग्लोब, चार्ट | 12% | 0% |
| प्रॅक्टिस बुक, नोटबुक | 12–5% | 0% |
इलेक्ट्रॉनिक्स GST on LIC Premium
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| एअर कंडिशनर | 28% | 18% |
| डिशवॉशर | 28% | 18% |
| टीव्ही (एलईडी, एलसीडी), मॉनिटर, प्रोजेक्टर | 28% | 18% |
कृषी व कृषी सामुग्री
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| ट्रॅक्टर (1800cc पेक्षा कमी) | 12% | 5% |
| ट्रॅक्टरचे मागचे टायर/ट्युब | 18% | 5% |
| माती/कटाई/थ्रेसिंग यंत्रे | 12% | 5% |
| कम्पोस्टिंग मशीन | 12% | 5% |
| स्प्रिंकलर/ड्रिप सिंचन यंत्रे | 12% | 5% |
| जैव-कीटकनाशक, सुक्ष्म पोषण तत्त्वे | 12% | 5% |
| पंप | 28% | 18% |
| ट्रॅक्टरसाठी हायड्रॉलिक पंप | 18% | 5% |
आरोग्य क्षेत्र
| वस्तू/सेवा | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| हेल्थ व टर्म इन्शुरन्स | 18% | 0% |
| थर्मामीटर, डायग्नोस्टिक किट | 12–18% | 5% |
| रक्त ग्लुकोज मॉनिटर | 12% | 5% |
| मेडिकल ऑक्सिजन, हायड्रोजन पेरॉक्साईड | 12% | 5% |
| चष्मा | 12% | 5% |
| मेडिकल/सर्जिकल हातमोजे | 12% | 5% |
| औषधे, खास औषधे | 12% | 5% किंवा 0% |
| ठराविक दुर्मीळ औषधे | 5–12% | 0% |
कार-बाईक
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| टायर | 28% | 18% |
| मोटार वाहन (लहान कार, तीनचाकी, रुग्णवाहिका, 350cc पेक्षा कमी दुचाकी, व्यावसायिक वाहन) | 28% | 18% |
| मोटारसायकल (350cc पेक्षा लहान) | 28% | 40% |
| मोठ्या SUV, लक्झरी कार, हायब्रिड कार | 28% | 40% |
| रोईंग बोट/होड्या | 28% | 18% |
| सायकल, बिगर मोटार तीनचाकी | 12% | 5% |
तंबाखू व पेय पदार्थ GST on LIC Premium
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| सिगार, सिगारेट, तंबाखू उत्पादने | 28% | 40% |
| विडी (हाताने वळलेली) | 28% | 18% |
| कार्बोनेटेड/कॅफीनयुक्त पेय | 28–40% | 40% |
| झाडांपासून मिळणारं दूध, फळांपासून पेय | 18–12% | 5% |
कपडे
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| सिंथेटिक धागे, शिलाई धागा, फायबर | 12–18% | 5% |
| रेडिमेड कपडे (₹2500 पर्यंत) | 12% | 5% |
| रेडिमेड कपडे (₹2500 पेक्षा जास्त) | 12% | 18% |
कागद
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| अभ्यासाची पुस्तके, ग्राफ पुस्तके | 12% | 0% |
| ग्राफिक कागद | 12% | 18% |
| कागदी बॅग, बायोडिग्रेबल बॅग | 18% | 5% |
हस्तशिल्प व कला
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| नक्षीदार कला उत्पादने (लाकूड, दगड, कॉर्क) | 12% | 5% |
| हाताने बनवलेले कागद व पेपर बोर्ड | 12% | 5% |
| हस्तशिल्प लॅम्प | 12% | 5% |
| पेंटिंग, मूर्ती, प्राचीन वस्तू | 12% | 5% |
चामड्याच्या वस्तू GST on LIC Premium
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| तयार चामडे | 12% | 5% |
| चामड्याचे हातमोजे | 12% | 5% |
बांधकाम साहित्य
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| टाइल्स, विटा, दगड घडवण्याचे काम | 12% | 5% |
| सिमेंट (पोर्टलँड, स्लॅग, हायड्रॉलिक) | 28% | 18% |
ऊर्जा व नवीकरणीय ऊर्जा
| वस्तू | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| सौर कुकर/वॉटर हिटर, बायोगॅस, पवन ऊर्जा | 12% | 5% |
| इंधन सेल मोटार वाहन | 12% | 5% |
| कोळसा, लिग्नाईट, पीट | 5% | 18% |
सेवा क्षेत्र GST on LIC Premium
| सेवा | आधीचा दर | नवीन दर |
|---|---|---|
| जॉब वर्क (फार्मा, चामडे, प्रिंटिंग इ.) | 12% | 5% |
| हॉटेल (भाडे ₹7500 पेक्षा कमी) | 12% | 5% |
| सिनेमा (तिकीट < ₹100) | 12% | 5% |
| सौंदर्य प्रसाधने (ITC नाही) | 18% | 5% |
| कॅसिनो, रेस क्लब, जुगार | 28% | 40% |
| क्रिकेट सामन्यांची तिकीटे | 12% | 18% |
GST on LIC Premium
सरकारच्या या नव्या GST धोरणामुळे नागरिकांना थेट आर्थिक फायदा होणार आहे. आरोग्य विमा आणि जीवन विम्यावरून कर रद्द केल्याने लोक जास्त प्रमाणात पॉलिसी घेतील, ज्यामुळे देशात financial security मजबूत होईल.
रोजच्या वापरातील वस्तू स्वस्त झाल्याने घरगुती खर्चावरही दिलासा मिळेल. एकूणच पाहता, हा निर्णय नागरिकांसाठी दिवाळीपूर्वी मिळालेली मोठी भेट ठरली आहे
GST on LIC Premium: https://gstcouncil.gov.in/
Table of Contents