E-Shram Card Benefits: ई-श्रम कार्ड ही भारत सरकारने सुरू केलेली एक दूरदृष्टीपूर्ण योजना आहे, जी देशातील असंघटित क्षेत्रात कार्यरत असलेल्या लाखो कामगारांना आर्थिक, सामाजिक आणि आरोग्यविषयक सुरक्षिततेचा आधार देते. श्रम आणि रोजगार मंत्रालयाद्वारे चालवले जाणारे हे कार्ड कामगारांची एक केंद्रीकृत माहिती संकलित करून त्यांना योग्य त्या सरकारी योजनांचा थेट लाभ मिळवून देण्यासाठी वापरले जाते.
या E-Shram Card Benefits कार्डाच्या मदतीने सरकार कामगारांचा डेटा एकत्र करून गरजेनुसार योजना आखू शकते. यामध्ये बांधकाम मजूर, रिक्षाचालक, फेरीवाले, शेतीकामगार, आणि घरकाम करणाऱ्या महिला अशा विविध क्षेत्रांतील व्यक्तींचा समावेश होतो. या उपक्रमामुळे देशातील गरीब व दुर्लक्षित गटांना त्यांच्या हक्काच्या सुविधा मिळविण्यास मोठी मदत होते.
ई-श्रम कार्डचे फायदे
ई-श्रम कार्डधारकांना मिळणारे फायदे अनेक प्रकारचे आहेत आणि हे फायदे त्यांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनवतात. सर्वात मोठा फायदा म्हणजे वृद्धापकाळात दरमहा ₹3,000 पेन्शन मिळवण्याची सुविधा. यामुळे ज्येष्ठ कामगारांना आत्मनिर्भर आयुष्य जगता येते. तसेच, अपघात झाल्यास ₹2 लाख पर्यंतचा विमा मिळतो, ज्यामुळे आकस्मिक संकटात आर्थिक सहाय्य मिळू शकते.
या E-Shram Card Benefits कार्डधारकांना PMAY (प्रधानमंत्री आवास योजना), PM-JAY (आरोग्य योजना), आयुष्मान भारत योजना, उज्ज्वला योजना, आणि राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा योजनेचा लाभ मिळण्याची प्राधान्य दिले जाते. केंद्र सरकारकडून वेळोवेळी मिळणाऱ्या नवीन लाभांमध्येही या कार्डधारकांचा समावेश केला जातो.
ई-श्रम कार्डसाठी पात्रता
ई-श्रम कार्डसाठी अर्ज करण्यासाठी काही अत्यंत महत्त्वाचे पात्रता निकष आहेत. अर्जदाराचे वय 16 ते 59 वर्षांदरम्यान असणे आवश्यक आहे. तसेच अर्जदार हा असंघटित क्षेत्रात कार्यरत असावा, म्हणजे तो कोणत्याही सरकारी नोकरीत किंवा EPFO/ESIC सदस्यत्वात नसावा. उदाहरणार्थ, शेतमजूर, घरकामगार, बांधकाम मजूर, फेरीवाले, कारागीर, यांच्यासाठी हे कार्ड अत्यंत उपयुक्त आहे.
अर्जदाराकडे आधार कार्ड असणे गरजेचे असून, तो मोबाईल नंबर आधारशी लिंक असावा. तसेच बँक खाते आणि त्याची माहितीही अर्जात नमूद करावी लागते. पात्रतेची पूर्तता झाल्यास कोणताही असंघटित कामगार या योजनेचा लाभ सहजपणे घेऊ शकतो.
नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे
ई-श्रम कार्डसाठी नोंदणी करताना काही मूलभूत कागदपत्रांची गरज भासते. सर्वप्रथम, अर्जदाराकडे वैध आधार कार्ड असणे अत्यावश्यक आहे, कारण संपूर्ण नोंदणी प्रक्रिया आधारशी लिंक केली जाते. यासोबतच, अर्जदाराचे बँक खाते तपशील, IFSC कोड आणि खात्याचा क्रमांक आवश्यक आहे, कारण याच खात्यावर लाभ रक्कम जमा केली जाते.
मोबाईल नंबर आधारशी लिंक असावा, कारण OTP पडताळणी त्यावर होते. एक पासपोर्ट साइज फोटो सुद्धा उपलोड करणे गरजेचे असते. या कागदपत्रांची सुसज्ज तयारी असल्यास नोंदणी प्रक्रिया अतिशय सुलभ होते.
ई-श्रम कार्ड नोंदणी प्रक्रिया
ई-श्रम कार्डसाठी ऑनलाइन नोंदणी ही एक अतिशय सोपी प्रक्रिया आहे. सर्वप्रथम, अर्जदाराने ई-श्रम पोर्टल या अधिकृत संकेतस्थळावर प्रवेश करावा. त्यानंतर “Self Registration” या पर्यायावर क्लिक करून आधारशी लिंक केलेला मोबाईल नंबर आणि कॅप्चा कोड भरावा. OTP मिळाल्यानंतर त्याची पडताळणी करून वैयक्तिक माहिती (नाव, जन्मतारीख, लिंग), पत्ता, शिक्षण, व्यवसाय, कौशल्य आणि बँक खाते तपशील अचूक भरावा.
E-Shram Card Benefits सर्व माहितीची योग्यरीत्या तपासणी केल्यानंतर “Submit” वर क्लिक करून नोंदणी पूर्ण करता येते. नोंदणी यशस्वी झाल्यानंतर, 12 अंकी UAN (Universal Account Number) दिला जातो आणि ई-श्रम कार्ड तयार होते.
ई-श्रम कार्ड अपडेट आणि डाउनलोड
नोंदणी झाल्यानंतर जर आपल्याला कार्ड अपडेट करायचे असेल किंवा कार्ड डाउनलोड करायचे असेल, तर पुन्हा ई-श्रम पोर्टल वर जावे. “Already Registered” विभागात “Update/Download UAN Card” या पर्यायावर क्लिक करावे. तुमचा मोबाईल नंबर व OTP टाकून लॉगिन केल्यावर तुमचे कार्ड दिसेल, जे तुम्ही PDF स्वरूपात डाउनलोड करू शकता.
तसेच तुम्ही कधीही तुमची माहिती अपडेट करू शकता, जसे की पत्ता, मोबाईल नंबर, बँक खाते तपशील इ. ही सुविधा पूर्णतः मोफत आहे आणि कोणतीही मध्यस्थाची गरज नाही.
ई-श्रम कार्डचा सामाजिक प्रभाव
ई-श्रम कार्डमुळे भारतातील असंघटित क्षेत्रात काम करणाऱ्या कोट्यवधी कामगारांचा सामाजिक आणि आर्थिक स्तर उंचावण्यास मदत झाली आहे. 2025 पर्यंत 30 कोटींपेक्षा जास्त कामगारांनी यामध्ये नोंदणी केली आहे, ही संख्या स्वतःच योजनेच्या यशाची साक्ष आहे. यामुळे सरकारला डेटा-आधारित धोरण आखण्यास मदत झाली आणि विविध राज्यांमध्ये योजनांचे प्रभावीपणे अंमलबजावणी करता आली.
ई-श्रम कार्डमुळे कामगारांना केवळ आर्थिक नाही तर आरोग्य आणि अपघात सुरक्षाही मिळाली. हा उपक्रम एक सामाजिक परिवर्तन घडवून आणणारा ठरला आहे.
2025 मधील नवे अपडेट्स
E-Shram Card Benefits 2025 च्या केंद्रीय अर्थसंकल्पात अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी ई-श्रम कार्ड संदर्भात एक महत्त्वपूर्ण घोषणा केली. यावर्षी 1 कोटी गिग आणि प्लॅटफॉर्म कामगारांना ई-श्रम पोर्टलवर नोंदणी करून सामाजिक सुरक्षेच्या योजनांत समाविष्ट केले जाणार आहे. यामुळे Swiggy, Zomato, Ola, Uber, Amazon सारख्या प्लॅटफॉर्मवर काम करणाऱ्या कामगारांनाही योजनेचा लाभ मिळणार आहे.
त्यांना PM-JAY अंतर्गत आरोग्य विमा, अपघात विमा, आणि कौशल्य विकास सुविधा उपलब्ध करून दिल्या जातील. यामुळे या नव्या प्रकारच्या असंघटित कामगारांना दिलासा मिळेल.
E-Shram Card Benefits
ई-श्रम कार्ड ही केवळ ओळखपत्र नव्हे तर एक सामाजिक सुरक्षा कवच आहे. यातून असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना शासनाच्या विविध योजनांचा थेट लाभ मिळतो. विशेषतः वृद्धापकाळ पेन्शन, अपघात विमा, कौशल्य विकास, आरोग्य सेवा आणि इतर आर्थिक सहाय्य यामुळे हे कार्ड गरीब कामगारांसाठी आशेचा किरण ठरते.
ई-श्रम पोर्टलवर नोंदणी करून तुम्ही केवळ सरकारी लाभ घेत नाही, तर स्वतःच्या भविष्याला एक सुरक्षित आणि प्रतिष्ठित दिशा देत आहात. त्यामुळे अजूनही नोंदणी केलेली नसेल, तर आजच ई-श्रम कार्डसाठी ऑनलाईन अर्ज करा.
E-Shram Card Benefits Important Link: ई-श्रम पोर्टल eshram.gov.in
Table of Contents