Ganesh Chaturthi 2024: गणेश चतुर्थी, ज्याला गणेशोत्सव म्हणूनही ओळखले जाते, हा भारतात सर्वाधिक पद्धतीने साजरा केला जाणारा सण आहे. महाराष्ट्र, गोवा, कर्नाटक, तेलंगणा, आणि आंध्र प्रदेश या राज्यांमध्ये या उत्सवाला विशेष महत्त्व आहे. गणपती बाप्पा, ज्यांना संकटांचे निवारण करणारे देव मानले जाते, त्यांच्या जन्माचा हा सण आहे. एकूण दहा दिवस चालणारा उत्सव, गणेश चतुर्थी 2024 मध्ये 7 सप्टेंबर रोजी सुरू होणारा हा सण 17 सप्टेंबरला संपेल.
गणेश चतुर्थीचा इतिहास आणि महत्त्व
गणेश चतुर्थीचा इतिहास प्राचीन भारतातील अनेक संस्कृतींमध्ये दिसून येतो. अनेक इतिहासकारांच्या मते, छत्रपती शिवाजी महाराजांनी हा उत्सव मोठ्या प्रमाणावर साजरा करण्यास सुरुवात केली. पुढे, लोकमान्य टिळकांनी स्वातंत्र्य चळवळीच्या काळात गणेशोत्सवाला सार्वजनिक स्वरूप दिले, ज्यामुळे हा सण भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात एक प्रमुख घटक बनला.
Ganesh Chaturthi 2024: महत्त्व
गणेश चतुर्थीचे धार्मिक, सांस्कृतिक आणि सामाजिक महत्त्व आहे. गणपती बाप्पा ज्ञान, संपत्ती, आणि समृद्धीचे प्रतीक आहेत. गणेश चतुर्थीच्या काळात गणपतीची उपासना केल्याने संकटे दूर होतात आणि नवा आरंभ करण्यासाठी प्रेरणा मिळते.
2024 मधील गणेश चतुर्थीच्या तारखा आणि मुहूर्त
Ganesh Chaturthi 2024 मध्ये गणेश चतुर्थी 7 सप्टेंबर रोजी सुरू होईल आणि अनंत चतुर्दशी म्हणजेच 17 सप्टेंबर रोजी गणपती विसर्जन होईल. पंचांगानुसार, भाद्रपद शुक्लची चतुर्थी तिथी 6 सप्टेंबर 2024 रोजी दुपारी 12:09 पासून सुरू होईल आणि 7 सप्टेंबर 2024 रोजी दुपारी 02:06 वाजेपर्यंत राहील.
- गणेश चतुर्थीची तारीख: 7 सप्टेंबर 2024
- गणेश स्थापना मुहूर्त: सकाळी 11:02 ते दुपारी 1:33
- गणेश विसर्जनाची तारीख: 17 सप्टेंबर 2024
गणेश चतुर्थीची तयारी कशी करावी?
गणेश चतुर्थीच्या तयारीसाठी काही आठवड्यांपूर्वीपासूनच घरांमध्ये आणि सार्वजनिक ठिकाणी तयारी सुरू केली जाते.
- मूर्तीची निवड: गणेशाची मूर्ती पारंपारिक मातीची असावी, ज्यामुळे विसर्जनानंतर पर्यावरणावर विपरीत परिणाम होणार नाही. नैसर्गिक रंग वापरून मूर्ती सजवावी.
- पूजेची तयारी: संपूर्ण दहा दिवसाच्या उत्सवामध्ये, गणेशाच्या आगमनासाठी घर स्वच्छ करणे, पूजेच्या साहित्याची जमवाजमव करणे, फुलांची सजावट करणे, आणि नैवेद्याची तयारी करणे इ. आवश्यक गोष्टी केल्या जातात. मोदक हे गणपती बाप्पांचे आवडते नैवेद्य म्हणून तयार केले जाते.
- सजावट: घर आणि सार्वजनिक गणेश मंडळ फुलांनी, दिव्यांनी, आणि रंगीत लाईट्सने सजवले जातात. पारंपारिक थीम्ससह काही मंडळे सामाजिक संदेश देणाऱ्या थीम्सची निवड करतात आणि लोकजागृती, सामाजिक संदेश, नवीन विचार सुरुवात केली जाते.
गणेश चतुर्थीचे प्रमुख विधी
गणेश चतुर्थीच्या (Ganesh Chaturthi 2024) काळात अनेक धार्मिक विधी पार पडतात, ज्यात प्राणप्रतिष्ठा, षोडशोपचार पूजा, आरती, आणि विसर्जन यांचा समावेश होतो.
प्राणप्रतिष्ठा: हा विधी मूर्तीमध्ये प्राण प्रतिष्ठापित करण्यासाठी केला जातो. हा विधी मंत्रोच्चाराने आणि पूजेनंतर केला जातो.
षोडशोपचार पूजा: गणपतीला 16 प्रकारच्या उपचारांनी पूजले जाते, ज्यामध्ये गंध, फुले, धूप, दीप, नैवेद्य, आणि आरतीचा समावेश असतो.
आरती: गणपती बाप्पाच्या मूर्तीसमोर आरती केली जाते. आरतीमध्ये भक्त गणपती बाप्पाच्या स्तुतीसाठी गाणी गातात आणि मंत्र पठण करतात.
विसर्जन: गणपती विसर्जन हा उत्सवाचा समारोप असतो. विसर्जनाच्या वेळी भक्त गणपती बाप्पाला जलाशयात विसर्जित करतात, यासोबतच “गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी लवकर या” च्या जयघोषात मोठ्या आनंदाने तल्लीन होऊन, पारंपरिक वाद्द्यांच्या तालांवर नाचतात आणि हा सण भक्ती भावनेने साजरा केला जातो.
पर्यावरणपूरक गणेशोत्सव कसा साजरा करावा?
Ganesh Chaturthi 2024 साजरी करताना पर्यावरणाचा विचार करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. येथे काही टिपा दिल्या आहेत ज्या पर्यावरणपूरक गणेशोत्सव साजरा करण्यास मदत करतील:
पर्यावरणपूरक मूर्ती: बापांची मूर्ती प्रतिष्ठापना करण्यासाठी मातीची मूर्ती वापरा आणि प्लास्टर ऑफ पॅरिसच्या मूर्ती टाळा, कारण पीओपी पाण्यात विरघळत नाही आणि जलप्रदूषणाला कारणीभूत ठरते.
नैसर्गिक रंग: मूर्ती सजवताना कृत्रिम रंगांऐवजी नैसर्गिक रंगांचा वापर करा, जे प्रदूषण कमी करतात.
प्लास्टिकमुक्त सजावट: सजावट करताना प्लास्टिक आणि इतर नाश न होणाऱ्या वस्तूंचा वापर टाळा. त्याऐवजी नैसर्गिक फुलं, पानं, आणि कागदी सजावट वापरा.
कृत्रिम विसर्जन टाक्या: गणपती विसर्जनासाठी कृत्रिम टाक्यांचा वापर करा, ज्यामुळे नैसर्गिक पाण्याचे प्रदूषण कमी होईल.
पुनर्वापर: गणेशोत्सव साजरा करताना विविध गोष्टींसाठी वापरलेल्या वस्तू पुन्हा वापरण्याचा प्रयत्न करा, ज्यामुळे कचरा कमी होईल आणि पर्यावरणाचे संरक्षण होईल.
गणेश चतुर्थीच्या वेगवेगळ्या रूपांत गणेशाची पूजा
गणपतीचे विविध रूप आहेत आणि प्रत्येक रूपाची विशिष्ट पूजा केली जाते:
- बाल गणेश: बाल गणेश हे गणपतीचे बालरूप आहे, ज्याचे प्रतीक निरागसता आणि बाल्याचे आहे.
- वक्रतुंड गणेश: हे रूप चपळाईचे आणि संकट निवारणाचे प्रतीक आहे.
- महागणपति: ज्ञान आणि संपत्तीचे प्रतीक म्हणून महागणपति पूजले जातात.
भारतभरातील गणेश चतुर्थी
गणेश चतुर्थी संपूर्ण भारतभरात वेगवेगळ्या पद्धतीने साजरी केली जाते.
- मुंबई: मुंबईतील लालबागचा राजा आणि सिद्धिविनायक मंदिराचे गणपती सर्वाधिक प्रसिद्ध आहेत. येथे लाखो भक्त गणपती बाप्पाचे दर्शन घेण्यासाठी येतात.
- पुणे: पुण्यातील दगडूशेठ हलवाई गणपती प्रसिद्ध आहे. येथे गणपती उत्सव मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो.
- गोवा: गोव्यातील गणेश चतुर्थी हे कुटुंबीयांसह साजरे करण्याचा सण आहे, जेथे घरगुती गणपती बसवले जातात.
निष्कर्ष
Ganesh Chaturthi 2024 हे फक्त एक सण नाही, तर एक भावना आहे. हा सण भक्तांना एकत्र आणतो, आणि एकमेकांप्रती प्रेम, स्नेह आणि सहकार्य वाढवतो. पर्यावरणपूरक गणेशोत्सव साजरा करून आपण गणपती बाप्पाच्या कृपेने निसर्गाचे रक्षण करू शकतो. चला, यावर्षी गणेश चतुर्थीला सर्वांनी मिळून एक नवीन सुरुवात करूया!
गणपती बाप्पा मोरया!
https://www.dagdushethganpati.com/live-darshan